Paylaş
Tüm Sayılar      2025      Sayı 244 – Ekim 2025      Kafası Karışık Yetimhane – Bellek, Bellek Üstüne Katmanlar  

Kafası Karışık Yetimhane – Bellek, Bellek Üstüne Katmanlar  

Y. Mimar


Otel ve gazino olarak tasarlanmasına rağmen bu işlevi hiç gerçekleşmeyen yapı, uzun yıllar boyunca yetimhane olarak kullanıldı; savaş dönemlerinde sığınmacılara ve askerlere ev sahipliği yaptı. 1964’ten bu yana ise, altmış bir yıldır kimsesiz, terk edilmiş durumda. Bu uzun yalnızlık hâli, terk edilmişlik ve harabiyet, yapının hikâyesinin ayrılmaz bir parçasına dönüştü.

Yetimhane belleğinin ardından gelen bu “boşluk belleği”, bugün hâlâ binayı merak uyandırıcı, gizemli bir mekân olarak ayakta tutuyor. Kısaca sıralarsak, gerçekleşmemiş otel–casino serüveni, yetimhane yılları, savaş ve mülteciler dönemi, Kuleli askeri öğrencilerinin kullanımı, yetimhane yılları ve nihayet altmış yıllık yalnızlık… Bu son dönem, yapının ömrünün neredeyse yarısını oluşturuyor.

Binanın özgün şekilde onarımı çok büyük bir bütçe gerektiriyor. Büyük bütçe ise restorasyonun, sürdürülebilir bir işlevle desteklenmesini zorunlu kılıyor. Oysa yapı, yüz otuz yıl önce hangi gerekçelerle bu kadar görkemli inşa edildiğini hâlâ araştırdığımız bir kararın sonucu olmasına rağmen, hiçbir zaman varlığını gelir getiren bir tesis üzerinden sürdüremedi. Turistik işletme olarak hiç kullanılmadığını biliyoruz. Dolayısıyla yapının varoluşunu sağlayan karar, başından beri sürdürülebilir bir gelecek kuramamış görünüyor. Bu hatayı bugün sürdürmek, imkânsız bir işlevi dayatmak ve adanın en değerli doğal alanına devasa bir tesis yüklemek anlamına gelir.

Eminim ki, bundan yüz otuz yıl önce Adalar’da yaşayanlardan olsaydık, Büyükada’nın bu nefis manzaralı Diyaskelo çayırına bu binanın yapılmasına günlerce karşı çıkar, protesto ederdik. Bugün de bu yapıyı ihya etmenin çevresel ve sosyal etkileri tartışmalıdır. Bunun yerine, bina ve çevresi kamusal belleği koruyacak bir anlayışla ele alınsa daha doğru olmaz mı?

Mevcut yapıdan kalan ne varsa dikkatlice korunabilir. Bir konservasyon çalışmasından söz ediyoruz: Örneğin ana binadaki bodrum ve giriş kat mekânları yaşatılabilir, özgün malzemelerin kaybolmaması için özen gösterilebilir. Hâlâ anıları yaşatan renkler, ilk boyaların üzerine yetimlerin kazıdığı harfler, desenler duruyor. Bir ören yeri ya da kazı alanında olduğu gibi, bu mekânlar basit ama estetik müdahalelerle bir kültür alanına dönüştürülebilir. Estetikle hafıza mekânı kavramını birleştirecek çok değerli sanatçı, mimar ve mühendislerimiz var.

Bahçede ana bina gibi tahrip olmuş küçük yapı ise makul bir bütçeyle, bu büyük kültür alanına hizmet verecek bir destek binası –örneğin bir müze ya da kültür evi– olarak değerlendirilebilir.

Rum toplumu 20. yüzyılın yıkım ve travmalarını yaşayıp bugün neredeyse sembolik bir nüfusla varlığını sürdürüyor. Onlara ait olan ve kaybolan her şey cemaatin içini sızlatıyor. Bu yapının yok oluşunu, Rumluğun kaderiyle özdeş görmeleri mümkün. Doğru ya da yanlış diye tartışmanın anlamı yok; mühim olan, insanların ne hissettiklerini önemseyebilmek. Bu empatiyi göstermek zorundayız. Fakat yapıyı sıradan bir turizm endüstrisinin parçasına dönüştürmek, bu hassasiyeti de zedeleyecektir.

Amaç, hem maddi hem manevi bir yıkımı durdurmaktır. Toplumsal hafızayı nasıl koruyacağımız ile geriye kalan maddi varlıkları nasıl koruyacağımız aynı vizyonla ele alınmalıdır. Bu alan ticarileştikçe yıkım derinleşecek, belki de yüz otuz yıl önce yapılan hata yeniden tekrarlanacaktır.

Yetimhaneyi yalnızca “bir bina” ya da bulunduğu araziyi “bir arsa” olarak görmekten vazgeçmek gerekiyor. Asıl mesele, yapının hatırlattığı bellek katmanlarını ve onun üzerinden şekillenen kamusal duyguyu koruyabilmek.


Yayınlanma Tarihi: 06 Ekim 2025  /  Son Güncellenme: 07 Ekim 2025


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.