Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 214 – Nisan 2023      Dostumuz Yağmur

Dostumuz Yağmur

Y. Mimar


Yağmur hepimize yağıyor. Göklerden düşen her damla bizlere sunulan bir doğa armağanı. Yağmur ya evimizin çatısına düşüyor, ya bahçemize, ya şemsiyemize ya sokaklarımıza ya da meydanlarımıza.

Kentlere düşen tonlarca su çok büyük bütçelerle inşa edilmiş yağmur suyu kanalları vasıtasıyla denize gidiyor. Depolanmıyor; şehrin kullanım suyu ihtiyacını kısmen de olsa karşılamak için bir proje geliştirilmiyor. Küresel ısınmanın bütün olumsuz belirtilerini ağırlaştırarak göstermeye başladığı ve su sorununun çok daha ciddi boyutlara vardığı günler yaşıyoruz. Bu sorunlar giderek de artacak. Sanırım artık kentlere düşen suyun değerini önceleyen bir su yönetimini gerçekleştirmenin zamanı geldi de geçiyor.

Bugün şehrin asfaltlarına düşen yağmurun hasat edilip depolandığını hayal ettikçe heyecanlanıyorum. Bunca suyu denize deşarj etmek için yapılan kanal sistemine harcanan emek ve paranın, depolamak için neden harcanmadığını anlamak mümkün değil. Rant siyasetine göre kentleşme insanlığın binlerce yıllık hafızasını sildi galiba.

Adalar’daki sarnıçları yeniden çalışır hale getirmek

İstanbul’un çeşitli mahallelerinde ve özellikle de Adalar’da yıllarca yağmur suyu hasat edilmiş. Bugün hala bütün adalarda yüzlerce ev sarnıcı var. Adalar’ın mimari ve kültürel mirası ile bizlere bunları öğretmeye devam ediyor çünkü bu sarnıçları artık İstanbul’un çok az yerinde bulursunuz. Adalar’ın eski tapu defterlerinde birçok bina için “sarnıçlı, kuyulu kargir hane” veya “bahçesi ve sarnıcı olan ahşap hane” tanımları vardır ve halen kullanılmaktadır.

Kadastro kayıtlarında kuyu ve sarnıçlar

19. yüzyıl başlarında Adalar’daki nüfusun ihtiyacını karşılayacak kadar kuyu ve sarnıç olduğunu biliyoruz. Yeraltı sularının kullanıldığı kuyuların ihtiyacı karşılamayacağı bilindiği için bütün manastırların ve evlerin sarnıçları var. 1996’da anakaradan borularla su getiriline kadar Adalılar sarnıçlarındaki ve gemilerle taşınan sularla ihtiyaçlarını giderdiler. Ne zaman ki İstanbul’un merkezi su şebekesi devreye girdi, ne sarnıca gerek kaldı ne de taşıma suya.

1980’lerin vahşi ve duyarsız inşaatçılık iştahı birçok kültür varlığını yutarken bu sarnıçları da tahrip etti. Sarnıçlar terkedildi, bir çoğuna inşaat molozu dolduruldu ve yıllarca temiz su saklayan bu sarnıçların bir bölümü de fosseptik çukuru veya pissu rögarı oldu. Yağmur suyu hasadı ile doğanın döngüsüne ve dengesine hizmet eden bu sistem de bir sürü bilgi ile birlikte yok oldu. Sarnıç yapım teknolojisi, iç cidarlarda kullanılan geçirimsiz sıvalar, çatılardan süzülen suların sarnıca gelene kadar geçirdikleri yolculuğun hikayesi ve o suyu taşıyan çatılarda ve inişlerdeki çinko ustalığı ve suyu toplayan zıvanalar, özel vanalar, kapaklar, çörtenler. Yaz başı yapılan sarnıç bakımları, su girişine filtre için konulan kömürler. Bunlar artık yok. Kalan bilgi de derlenmeye muhtaç.

Zıvana – (Büyükada Rum Yetimhanesi Eski Okul Binası)

Ada evlerinin sarnıçlarında toplanan su ev sahiplerinin isteğine göre ev içinde veya bahçe sulamasında kullanılırdı. Önceleri el tulumbaları ile çekilen su daha sonra elektrikli pompalar ile evlerin çatılarında veya bahçelerin yüksek noktalarında konumlandırılmış perçinli lehimli su depolarına gönderilir ve su kendi cazibesi ile musluklardan, çeşmelerden akarak evlere ulaşırdı. Sarnıç ve kuyuların yetmediği durumlarda gemilerle anakaradan taşınan su bu depolara boşaltılırdı. Su çok değerliydi. Yağmurun bir hayat dostu olduğunu idrak ederek yaşardı insanlar.

Pratik öneriler

Hepimizin yaşam alanı hep bir miktar su topluyor, yukarıda da söylediğimiz gibi yağmur hepimize yağıyor. Bu bize doğanın bir hediyesi. Eski bir ada evinde yaşıyorsanız evinizin bahçesinde veya altında mutlaka bir sarnıcınız vardır (veya vardı). Eğer hala yağmur sularını biriktirecek kadar sağlam veya temizse bu durumu değerlendirin derim. Sarnıcınıza özenle sahip çıkın. Temizletin bakımını yaptırın ve çatınıza düşen yağmuru çatı dere ve oluklarınızı düzenleyerek bu sarnıca indirin.

Biz evimizi onarırken çatı iniş borularını sarnıca yönlendirdik.

Evinizin içinde akıttığınız örneğin sebze meyve yıkamak için kullandığınız su sarnıcınıza gitmeli. Tesisatınızı buna göre tadil edebilirsiniz.

Mutfağımızdaki bu eviyede sadece sebze meyve yıkama yapıyoruz ve bu su sarnıca gidiyor.

Biz on yılı aşkın bir süredir bahçemizdeki yirmi beş tonluk sarnıcımızı bu yollarla dolu tutuyor ve bununla bahçemizi suluyoruz. Hele bir de damlama yöntemi ile sulama yaparsanız sarfiyatınız çok düşüyor. İyi bir filtre sistemini sarnıç çıkışınızda kullandığınız zaman evin de su ihtiyacına destek oluyorsunuz demektir. Bir de dalgıç motorunuzu güneş panelleri ile çalıştırdığınızı düşünün. Yağmur ve güneş ile dost bir yaşam. Keyfe bakın.

Bir de bir uyarım var. Aç kapa türü levyeli musluklardan kaçının. Bunlar hem kontrolsüz olarak birdenbire çok su akmasına neden oluyorlar ve ayrıca bulundukları pozisyona sürekli dikkat etmezseniz sürekli kombiyi çalıştırıp istemediğiniz halde sıcak su üretiyorlar.

Bu tür bataryaların dezavantajı açma kapama kollarının hassasiyetinin düşük olması nedeni ile çok su harcamaları ve de eğer kol ortada veya sıcak su gelişine yakın durumda ise istem dışı sıcak su üreterek gereksiz gaz sarfiyatına neden olması.

Böyle bir sohbetin su konusundaki farkındalığımızı arttıracağını ve yağmurla olması gereken dostluğumuzu da tekrar sağlayacağını düşündüm. Yeni bir bina bile yapsak çatımıza veya bahçemize düşen suyu hasat etmek hakkımız. Şebeke suyu sayaçtan geçiyor ve hatta kuyu sularımızda aynı. Yağmuru toplamak için hiçbir idareye para ödemek zorunda değiliz.

Bu şema bize ne çok şey anlatıyor.

https://www.hidropolitikakademi.org/tr/events


Yayınlanma Tarihi: 05 Nisan 2023  /  Son Güncellenme: 06 Nisan 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.