Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 214 – Nisan 2023      Adalar’daki Yapılarda Depreme Karşı Risk Azaltma Planı Üzerine Düşünceler

Adalar’daki Yapılarda Depreme Karşı Risk Azaltma Planı Üzerine Düşünceler

Y. Mimar


Mart ayı içinde Büyükada’da Anadolu Kulübü salonunda, karşı karşıya olduğumuz deprem tehdidi ile ilgili iki ayrı toplantı düzenlendi. İlk toplantı Adalar Belediyesi tarafından düzenlenmişti; büyük afet daha çok yeniydi salon doldu taştı ve bahçe de yetmedi. İBB tarafından düzenlenen ikinci toplantı ise afetten üç hafta sonra yapıldı ama katılım ilkine göre azdı. Afete hazırlık konusunda farkındalığın bu kadar kısa sürede düşmesi, bundan sonra inatla takipçisi olmamız gereken Afet Eylem Planı için çok daha gayretli olmamızı gerektiriyor.

Her iki toplantıda da risk azaltma planlarının Adalar’da ve adalılar ile birlikte yapılması şiddetle savunuldu ve bu talep yetkililere aktarıldı.

Yazı bu iki toplantıda söz olarak dile getirdiğim tespit ve önerilerin biraz daha geliştirilmiş halidir ve Adalar Vakfı Kültürel Miras Çalışma Kurulu tarafından yapılan ve farklı düzeylerde uzmanların da katıldığı buluşmalarda konuşulanlar ışığında hazırlanmıştır.

Adalar İlçesi fay hattına en yakın ilçe olması nedeni ile deprem şiddetine en fazla maruz kalacak konumdadır. Buna karşılık bina sayısı azdır. Binaların kentsel bölgedeki yoğunluğu düşüktür. Yerleşik nüfus 17.000 civarındadır. Bu nüfus yaz dönemlerinde turizmin de etkisi ile ortalama yaklaşık dört kat artmaktadır. Kalabalık dönemlerde günün belli saat aralıklarında günübirlik ziyaretçilerin nüfusu daha da yukarı çektiği bilinmektedir.

Adalar İlçesi kentsel, arkeolojik ve doğal sit alanıdır. Deprem tehdidi altında olan kentsel sitte yaklaşık 6700 adet yapı vardır. Bu yapıların %50 si betonarme karkas, %41’i yığma ve % 9’u ahşap karkastır.

Yapı sayısının az ve sahanın kolay erişilebilir olması Adalar İlçesi’nin özel bir şekilde ele alınarak afetlere karşı rehabilite edilebilmesi için kolaylık sağlamaktadır. Can güvenliğini sağlayan önlemleri alırken kentsel sitin peyzajının bir kültürel değer olduğunu bilerek hareket etmek zorundayız. Yapacağımız müdahaleler öncelikle canımızı sonra da kültürel değerlerimizi korumalıdır.

Pilot uygulama: Adalar’ı Depreme Hazırlama Ofisi

Şeffaf ve paylaşımcı yöntemlerle çalışan bir ofisin oluşturulmasının bunu sağlayacak bir yol olduğunu ve Adalar’da gerçekleşecek bir pilot uygulamanın bütün Türkiye için ufuk açıcı olacağını düşünüyoruz.

Ofisin çeşitli disiplinlerden uzmanların katılımı ve İBB’nin desteği ile kurulması mümkün olabilir.

Adalıların binalarını depreme karşı nasıl hazırlamaları gerektiği konusunda güvenilir bilgi desteğine ihtiyaçları var. Yapıların önemli bir bölümünün tescilli kültür varlığı olması ve farklı zamanlarda farklı teknolojiler ile üretilmiş olmaları yapılacak müdahaleleri de özel kılıyor. Rastgele ve bilgisizce yapılabilecek uygulamalar geri dönülmez hatalara neden olabilir. Titizlikle hazırlanmış ve katılımın yüksek olduğu bir eylem planı yapılmazsa can, mal ve kültürel kayıpların telafisi mümkün olmayacaktır.

Bu özel durumu göz önüne alan bir yaklaşım ile kurulacak yerel bir ofis hem toparlayıcı, hem de bilgilendirici ve çözüm bulucu olacaktır.

Ofisin çalışma alanı şöyle tanımlanabilir:

  • Adalılardan gelecek taleplerin de ışığında, Adalar’daki tescilli ve tescilsiz yapıların risk durumlarını hızlı bir şekilde yerinde tespit ederek yapıların risk profillerini hazırlamak,
  • Bunlar içinde kültür varlığı sayılan yapıları ayrı bir kategoride sınıflandırmak ve kültürel miras değeri taşıyan yapıları deprem riskine karşı öncelik sırasına göre sınıflandırmak, risk analizlerini yapmak ve bu yapıların uzmanlar ve kullanıcılar ile birlikte depreme karşı güçlendirme vizyonu ile hareket ederek “açık stüdyo” yöntemleri uygulanarak restorasyon projelerini hazırlamak; bu çalışmanın felaketten zarar görmüş ve görme tehdidi altındaki başka kültür varlıkları için de örnek olmasına çalışmak,
  • Riskli yapıların güçlendirilmesi için ihtiyaç duyulan projelerin hazırlanmasında yardımcı olmak, yine bu proje çalışmalarından elde edilen etüt ve güçlendirme bilgilerinin adalı vatandaşlara ulaşabilmesi için açık ve erişilebilir bir bilgi bankasının oluşumunu sağlamak,
  • Yaşanılan büyük deprem felaketi sonrası endişe ve telaşla hareket etme eğilimindeki mal sahiplerinin bilgisiz ve donanımsız piyasa aktörlerince istismarına engel olmak ve güveni sağlamak üzere aydınlatıcı olmak,
  • Bu çerçevede her yapının kendi özel durumunun gerektirdiği konularda KUDEB, Koruma Kurulları, yerel belediye ve ilgili diğer kurumlarla çözüm odaklı iletişimi kolaylaştırmak,
  • Uygulamaya yönelik uygun finansman olanaklarını araştırmak ve önerilerde bulunmak,

gibi konular başta olmak üzere, ihtiyaç duyulan her konuda rol ve sorumluluk almak olmalıdır.

Ofis,

a) İBB ilgili daire başkanlıkları ile

b) Adalar Belediyesi tarafından görevlendirilecek uzmanlarla birlikte, Adalı gönüllü uzmanlardan oluşacak bir grup olarak planlanabilir

Adalar’daki bütün betonarme yapıların dayanım testlerinin bugün İBB’nin uyguladığı “Bina Tespiti Projesi” kapsamında yapılmasını ve bunun böyle bir yerel ofis tarafından yürütülmesinin doğru olacağını düşünüyoruz. Betonarme yapılar büyük risk taşıdığı için önceliğin bu yapılarda olması gerekiyor. Üstelik betonarme yapıların bir bölümü ise kültür varlığı olarak tescilli ahşap köşk rekonstrüksiyonlarıdır. Cepheleri ahşap ile kaplı riskli betonarme yapılardır. Hemen hemen tamamı 2000 yılı öncesi yapılmış bu yapılar için geliştirilecek çözümler hem güçlendirme ve hem de koruma mevzuatının konusudur.

Bir bölümü tescilli kültür varlığı olan yığma kargir, melez ve tamamı tescilli ahşap yapılar için de gene aynı büro içinde örgütlenmiş uzman bir kadro gerekmektedir.

Bu örgütlenmenin içinde

* Restorasyon uzmanı mimarların,

* Kültür mirası yapıların statik sorunlarında uzmanlaşmış inşaat mühendislerinin,

* Yerel inşaat elemanlarına restorasyon teknikleri konusunda çalışan eğitmenlerin, kültür mirası yapılarda güçlendirme teknikleri ve uygulama konusunda eğitim verebilecek uzmanların,

* İmar mevzuatı, kültür ve tabiat varlıkları mevzuatı, çevre mevzuatı konusunda deneyimli hukukçuların,

* Kültür mirası yapıların korunması, restorasyonu ve güçlendirilmeleri ve deprem riskine karşı alınacak önlemler için geçerli olan destek, hibe ve kredi mevzuatını bilen finansçılar ve banka temsilcilerinin bulunması gerekmektedir.

Ofisin kuruluş aşamasında ihtiyaç duyulacak olan bu kadronun sürece göre değişkenlik göstermesi ve şekillenmesi gerekecektir. 

YERELDE KATILIM:

  • Adalar Belediyesi kadro, uzman ve arşivi ile katılmalıdır,
  • Adalar Kent Konseyi katılmalıdır,
  • Birikimleri, kütüphaneleri ve arşivleri ile Adalı STKlar ve bunların arasında Adalar Müzesi yayınları, kütüphane ve arşivi katılmalıdır,
  • Adaların yerel teknik kadrolarının çalışmalara gönüllü olarak katılmalarının örgütlenmesi sağlanmalıdır,
  • Adalı akademisyenlerin ve bağlı bulundukları kurumların çalışmalara gönüllü olarak katılmalarının örgütlenmesi sağlanmalıdır,
  • Saha çalışmalarına katılmak ve eğitilmek isteyen bütün adalı gönüllülerle iletişim içinde olunmalıdır,
  • Büroya başvuran her adalıya bilgi verilmesi ve kılavuzluk edilmesi gerekmektedir. Bunun için danışma hizmetini sağlayacak adalı uzman arkadaşlar bu görevi yapmaları için teşvik edilmelidir.

Kültürel miras yapıları üzerine ihtiyaç duyulacak çalışmalar:

1) Tespit, Belgeleme ve Envanter Çalışması.

Adalar’daki KVY’ın deprem karşısındaki risklerinin belirlenmesi, bölgelendirilmesi ve sınıflandırılması,

 

Adalar’daki kültür mirası yapıların envanteri konusunda İBB’nin Kültür Varlıkları Daire Başkanlığınca hazırlanmış çok gelişmiş bir arşivi var. https://www.ibb.istanbul/Permission/Detail/98

Bu arşivi oluşturan uzman grubunun bu kültür envanterine deprem riski karşısında binanın durumu ile ilgili bilgileri eklemesi gerekmektedir.

Adalar Belediyesi imar dosyaları ve Adalar’da bulunan il özel idare arşivi,

Adalar Müzesi arşivi.

 

2) Proje Geliştirme

Yukardaki madde kapsamında çalışılmış kültür varlığı yapının, deprem riski faktörü de göz önüne alınarak projelendirilmesi gerekmektedir. 

Bugün Adalar’da bu hizmet mal sahiplerinin talebi ile serbest piyasa tarafından verilmektedir. İstanbul’daki bazı ilçe belediyeleri bu hizmetin önemli bir parçası olan rölöve ve restitüsyon proje çalışmalarını, talep eden mal sahiplerine bedelsiz olarak vermektedir.

https://www.fatih.bel.tr/webfiles/userfiles/files/3_%20BÖLÜM(1).pdf

Bu hizmetin bedelsiz verilebilir olması Adalar’daki birçok yapının önemli proje finansmanı olanağına kavuşması demektir. Büyükşehir Belediyesi şirketlerinden BİMTAŞ bu konuda destek olabilir. Bunun dışında gönüllü piyasa firmaları ve üniversitelerden de bu konuda destek alınabilir. Bu konuyu ayrı bir proje haline getirerek çeşitli deprem ve koruma destek fonlarına başvurulabilir.

 

3) Eğitim

Adalı inşaatçı esnaf ve zanaatkarlar için kültür varlığı yapılarda koruma ve güçlendirme tekniklerine yönelik eğitim toplantılarının üniversite ve piyasa uzmanları ile ortak olarak organize edilmesi, eğitim verilmesi. 

KUDEB’in bu konuda eğitim programları vardır. Bunlar ahşap ve taş atölyeleridir. Bu teknik eğitim programları İSMEK ve Halk Eğitim Merkezi kurs programları içinde düşünülebilir, teknik eğitim dışında kuramsal koruma eğitim programlarının inşaatçılara verilmesi ve sertifika almalarının sağlanması gerekir.  https://kudeb.ibb.istanbul/ahsap-egitim-atolyesi/

KUDEB’in yanısıra akademisyen uzmanların da koruma konusunda kurs düzenlemeleri gerekir. Kültür Mirası Koruma Derneği tarafından hazırlanmış olan “Tarihi Evlerde Yaşam” kitapçığı ve videolar bu konuda yardımcı olabilir.

 http://kmkd.org/tarihi-evlerde-yasam/

Bu kurslardan sertifika alan uygulayıcıların basit onarım ve restorasyon şantiyelerinde yer alması gereklidir.

 

4) Hukuk Danışmanlığı,

Kültür varlığı yapı sahibi adalılara güçlendirme veya bina yenileme konusundaki yasal prosedürle ilgili danışmanlık hizmeti verilmesi, 

Yapılarının yasal sorunları için başvuran mal sahiplerine her türlü imar sorunu ile ilgili yönlendirici danışmanlık yapan bir hizmetin bu büro kapsamında olması gereklidir. 

 

5) Finans Danışmanlığı,

Deprem riskine karşı devlet tarafından sağlanan finans olanakları ile, yine devlet tarafından sağlanan kültür varlıkları için verilen destekler ve para piyasalarının olanaklarından nasıl yararlanılabileceği konusunda da hizmet verilmesi, 

Yapılarının güçlendirme ve restorasyonu için kaynak arayışında olan mal sahiplerine yönlendirici danışmanlık yapan bir hizmetin bu büro kapsamında olması gereklidir. 

Adalar’da kurulacak büroyu çalıştıracak bilgi, eleman ve ekipman potansiyelinin İBB’de zaten büyük ölçüde olduğunu görüyoruz.  Bu destek gücünün Adalar’ın yerel kapasitesi ile birleştirilmesi esasına dayanan bir örgütlenme gereklidir. Örgütlenme şeffaf, bilgi akışı ortak veri tabanlarında erişilebilir olmalıdır.

ADALAR’DAKİ BİNALARIN YAPI TÜRLERİNE GÖRE ELE ALINIŞLARI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİMİZ:

  • BETONARME YAPILAR İLE İLGİLİ OLARAK: Yukarıda da söz edildiği üzere İstanbul’daki betonarme yapılar için ön inceleme yapabilecek bir sistem İBB tarafından uygulanmaktadır

https://binatespiti.ibb.istanbul

Bu sistem yaptığı tahkikler sonucunda betonarme yapıları iyiden kötüye doğru beş sınıfa ayırıyor. En kötülerin yıkılmasını ve yukarıya doğru da can kaybını önleyecek güçlendirme yapılmasını öneriyor. Bu yöntem ile acil bir tespit yapılmış oluyor ve buna göre fiziksel planlama yapılabiliyor. Adalardaki betonarme yapıların neredeyse tamamının 2000 yılı öncesi, kötü koşullarda üretilen beton ve vasıfsız çelik ile inşa edilmiş olmaları bunların yeterince güvensiz yapılar olduğunu gösteriyor. Burada önemli olan her yapının kendi özelinde incelenmesi ve projelendirilmesidir. Çoğunluğu iki veya üç katlı olan bu binalara uygun  güçlendirme teknikleri tipolojisinin üretilmesi gerekir.

  • YIĞMA YAPILAR İLE İLGİLİ OLARAK: Adalar’da ki yapıların yaklaşık %41’ı yığma tekniği ile yapılmış binalardır. Bunların bir bölümü tescilli olsa da önemli bir bölümü tescilsizdir. Yığma yapıların Adalar kentsel peyzajına çok önemli katkıları vardır. Sit alanının hemen hemen yarısını kapladıkları için topluca kültürel miras değerleri söz konusudur. Bu yapılar çoğunlukla iki veya üç katlıdır ve sayıları yaklaşık 2700 civarındadır. Gerek deprem riski tahkikleri ve gerekse de güçlendirme teknikleri konusunda çalışacak uzman mühendis sayısı maalesef yeterli değildir. Bu konuda üniversitelerden destek almak ve akademisyenlerin açacağı kurslara gönüllü inşaat mühendisi ve mimarların katılmasını sağlamak gerekir. Bu kursların tek tek uzmanlarca bina örnekleri üzerinde yapılması ve her binanın ders objesi olarak kullanılarak hem bina raporunun oluşturulması ve beraberinde yeni uzmanların yetişmesi mümkün olacaktır,
  • AHŞAP YAPILAR İLE İLGİLİ OLARAK: Ahşap yapıların neredeyse tamamı tescillidir. Geçerli restorasyon ve koruma mevzuatı çerçevesinde bu yapılar sağlıklı hale getirilebilir.

Bu önerileri açık olarak tartışmak ve geliştirmek zorundayız. Düşündüklerimiz ve dile getirdiklerimizin doğruluğundan ve gerçekleşebilir olmasından da önemlisi bunların tartışılmasıdır. Yetkililer, uzmanlar ve sivil toplum hep beraber iyi bir yerel örnek yaratabiliriz.

 


Yayınlanma Tarihi: 05 Nisan 2023  /  Son Güncellenme: 07 Nisan 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.