Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 219 – Eylül 2023      Orhan Pamuk’un Paşabahçe’si

Orhan Pamuk’un Paşabahçe’si


“İstanbul’a aynı yıl geldik. Benim yaşımda. Benim gemim” diyor Orhan Pamuk İstanbul’un simgelerinden Paşabahçe vapuru için. Vapurun uğuruna inanıyor, onu her görüşünde içtenlikle sevinme alışkanlığını yitirmediğini anlatıyor. 2010 yılından bu yana ayrı kaldığı İstanbul sularına 2022 Ağustos’unda kavuşan Paşabahçe’yi Uzak Dağlar ve Hatıralar kitabının baş konuğu yapıyor.

Orhan Pamuk Manzaradan Parçalar kitabında, adadaki evine giderken Paşabahçe vapurunun dalgalar arasında tüm ihtişamıyla yol alışını resmettiği bir çalışmasına yer verir. Dalgaların arasına ve üzerine el yazısıyla, Paşabahçe’nin İstanbul’a geliş tarihi olan 1952’ye de şöyle bir gönderme yapar: “İstanbul’a aynı yıl geldik. Benim yaşımda. Benim gemim.”

Paşabahçe vapurunun dalgalarıyla iyice kabarmış denizin üzerine “Heybeliada, resmi bir türlü bitirip bırakamıyorum” yazısını yazdıktan sonra da şöyle devam eder:

“(…) Onu şehrin tüm gemilerinden bir bakışta ayırabilirim. Kardeşleri Fenerbahçe ve Dolmabahçe’den, bacasının onlara göre daha yassı olmasıyla ayrıdır. Adaya tam yol giderken çıkardığı bir makine gürültüsü vardır. Hemen onu tanırım. Denizlerin, tüm toprakların, dünyanın derinliklerinden geliyormuş gibi gelir benim kulağıma. 1957 yılında bir akşamüstü Heybeliada ile Burgaz arasında ilerlerken düdüğü benim için derin derin çalmıştı. Ondan sonra benim gemim oldu. Onunla her karşılaştığımda uğurlu işaretiyle karşılaşmış gibi mutlu oldum. Hayat, dünya Paşabahçe ile karşılaştığım için yolundaydı, biliyordum.”

ORHAN PAMUK PAŞABAHÇE VAPURUNUN ÖNÜNDE (FOTOĞRAF: ERCAN ASLAN)

“BENİM GEMİM EMEKLİYE AYRILIYOR”

Orhan Pamuk, Eylül 2022’de çıkan son kitabı Uzak Dağlar ve Hatıralar’da bol bol Paşabahçe vapurunu çizer ve onun hakkında düşüncelerini yazar. Tuttuğu notların büyük bölümünde hep aklında Paşabahçe vardır:

“Sabah saat 8.30’da masaya oturmuş, Narton’un resim bölümünü bitirmeye çalışırken… Paşabahçe, Adalar’dan Kabataş’a geliyor. Bir saat sonra da gidiyor. Fotoğraflarını çekiyorum. (9.30 civarı) Paşabahçe hakkında hem bir yazı yazmak hem de çektiğim fotoğrafları bu yazı ile birleştirip Barcelona’da bir installation hâline getirmeliyim. Paşabahçe hakkında yazdım, resim yaptım ama yerleştirme olmadı.”

Paşabahçe vapurunun gözden düşürüldüğü, Şehir Hatları filosundan çıkarıldığı 2010 yılında Manzaradan Parçalar kitabının tanıtım röportajı ve fotoğraf çekimi için Orhan Pamuk, Camialtı Tersanesi’nde bulunan Paşabahçe vapuruna gider, gemiyi baştan sona gezer. O röportajı notlarına şöyle geçirir:

“Manzaradan Parçalar”ın tanıtımı için Milliyet’ten Filiz Aygündüz ile röportaj yaptım. Sonra fotoğraf çektirmek için Paşabahçe gemisine gittik. Camialtı Tersanesi’nde emekliye ayrılmış. Artık motoru ölmüş… Kontrolü zor. Bazen tornistan emrini dinlemiyor. Sağa sola çarpıyormuş. Böyle bir geminin ömrü 25 yıl dedi müdür. Bu ise 60 yıldır çalışıyordu. Çocukluğumda hayallerini kurduğum geminin kazan dairesine indik. Fotoğraflar çektik. Beykoz’a götürülüp evlendirme dairesi olacakmış.”

ORHAN PAMUK, SON KİTABI UZAK DAĞLAR VE HATIRALAR’DA BOL BOL PAŞABAHÇE VAPURUNU ÇİZER (UZAK DAĞLAR VE HATIRALAR, 2022, YAPI KREDİ YAYINLARI)

Milliyet foto muhabiri Ercan Aslan’ın objektifine vapurun bacası ve makine dairesi ile vapurun önünde pozlar verir. Sonrasını notlarından şöyle okuruz:

“Benim gemim Paşabahçe” diye başlayarak “Boğazdan geçen Paşabahçe’yi görmek mutlu ederdi beni. Perşembe Camialtı Tersanesi’nde Milliyet için röportaj yaparken Paşabahçe’yi görmek içime işledi. Bütün hayatım boyunca İstanbul’un sularında aşağı yukarı gezinmesini, Adalar’a gidip gelmesini izlediğim benim gemim emekliye ayrılıyor. New Yorker’a bir Paşabahçe yazısı yazacaktım; hatta Remnick ile anlaşmıştık. Geçen sene 21 Nisan 2009’da öğleden sonra 17.52’de Paşabahçe’nin önünden geçerken fotoğraflarını çekmiştim.”

SON ANDA HURDA OLMAKTAN KURTARILDI

Orhan Pamuk’un doğduğu yıl olan 1952’de İtalya’nın Taronto Tersanesi’nde yapılarak İstanbul’a gelen Paşabahçe, Pamuk’un notlarında belirttiği gibi emekliye ayrılmadı. Yazarın kendisi gibi 71 yaşında sağlıklı ve güçlü. Marmara Denizi’nde Şehir Hatları filosunda seferleriyle İstanbullulara hizmet vermeye devam ediyor.

Peki bu nasıl oldu?

Paşabahçe vapuru ekonomik ömrünü tamamladığı gerekçesiyle Şehir Hatları’ndan çıkartılarak bir protokolle Beykoz Belediyesi’ne kültürel faaliyetlerde kullanılmak amacıyla verildi. Nikâh dairesi olarak kullanıldı. Bu süre içinde vapurun bakımı yapılamadığı için çürümeye başladı.

Oysa Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 4 Numaralı Kurulu tarafından 24 Eylül 2008 tarihli 2399 sayılı kararla PaşabahçeFenerbahçe ve Maltepe vapurları, kent anılarına katkıları nedeniyle “korunmaya değer kent dokusu” ilan edilmişti. Vapur yedi yıl Beykoz Belediyesi’nin iskelesinde atıl vaziyette bağlı kaldı. 2017 yılında yaptığım bir gezide vapurun içler acısı hâlini gördüm. Fotoğraflarını çektim ve hikâyesini yayımladım. Ardından vapurun kurtarılması için bir imza kampanyası başlattım. Kampanyaya ilgisiz kalmayan ve bu mücadeleyi yakından izleyen eski dostum, Bir Boğaziçi Efsanesi Vapurlar belgeseline imza atmış kıymetli belgeselci ve film yönetmeni Cengiz Özkarabekir, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na Paşabahçe’nin kurtarılması için harcadığımız emeklerden bahsetti. “Bu vapur yok olursa, İstanbullular bizi affetmez” diyerek vapurun kurtarılması için çok büyük ilgi gösterdi.

ORHAN PAMUK 2010 YILINDA BEYKOZ BELEDİYESİ’NE VERİLMEDEN ÖNCE CAMİALTI TERSANESİ’NDE PAŞABAHÇE VAPURUNUN BACASINDA (FOTOĞRAF: ERCAN ASLAN)

Sayın Ekrem İmamoğlu ve Şehir Hatları AŞ Genel Müdürü Sinem Dedetaş’ın yoğun çabaları sonucunda 4 Kasım 2020’de Liman Başkanlığı tarafından yapılacak olan söküm ihalesi iptal edildi. Beykoz Belediyesi ile vapurun Şehir Hatları’na devredilmesi için görüşmeler başlatıldı. Beykoz Belediye Meclisi aldığı kararla hibe edilen vapuru tekrar Şehir Hatları’na devretti.

10 Şubat 2020’de yorgun Paşabahçe vapuru 2010 yılından beri bağlı olduğu Beykoz Belediye İskelesi’nden römorkörlerle çekilerek Haliç Tersanesi’nde yenilenmeye başladı. Bu süre içinde ilk günden beri Paşabahçe vapurunda olduğu bilinen “Artemis” kabartması da restore edildi. Haliç Tersanesi’nde profesyonel ekiplerle yapılan çalışmada, eserin üzerindeki boya katmanları sökülerek orijinal ahşap katmanına ulaşıldı. 1952 yılı yapımı Paşabahçe vapurunda Sulzer marka dizel makineler kullanılmıştı. Şehir Hatları, Paşabahçe vapurunu orijinal ana makineleri ile yeniden yüzdürmek istedi. Ancak yapılan incelemeler sonucunda bu makinelerin kullanılabilecek durumda olmaması, iki zamanlı olması ve yardımcı makinelerden bağımsız değerlendirilememesi nedeniyle ana makinelerin kullanılamayacağı anlaşıldı. Makine dairesindeki boru donanımı, valfler, pompalar, jeneratör, kompresör ve hidrofor dahil tüm sistem değiştirildi. ABC marka (Anglo Belgian Corporation) makineler tercih edilerek gürültü emisyonu, Cosalınımı ve günümüz şartlarına uygun yakıt tüketimi ile motor ve bileşenlerinin uzun ömürlü olması sağlandı. Motor gücü 1800 HP’ye yükseldi.

Paşabahçe vapuru; seyir güvenliği de göz önüne alınarak Şehir Hatları Genel Müdürü Sinem Dedetaş’ın gözetiminde orijinaline uygun şekilde restore edildi ve 13 Ağustos 2022’de Haliç Tersanesi’nde düzenlenen törenle 2010 yılından bu yana ayrı kaldığı İstanbul sularına kavuştu.

Paşabahçe, Haliç’te Rahmi Koç Müzesi’nin iskelesinde bağlı bulunan Fenerbahçe vapurunu da selamlayarak törene katılanlarla bir deneme seferi yaptı. Kampanyayı adım adım takip eden medya, kentliler ve İBB yönetimi; tarihine, anılarına sahip çıktı. Paşabahçe vapuru 10 bine yakın İstanbullunun desteğini alan bir imza kampanyasının ses bulmasıyla yüzer hâle geldi.

71 yaşındaki Paşabahçe vapuru, 1 Eylül 2022 tarihinden itibaren Şehir Hatları filosuna katılarak tarifeli seferle Kabataş-Heybeliada-Büyükada- Kabataş arasında martılar eşliğinde yolculuğunu sürdürüyor.

Kaynak: https://www.istdergi.com/index.php/sehir/yasam/orhan-pamukun-pasabahcesi


Yayınlanma Tarihi: 08 Eylül 2023  /  Son Güncellenme: 08 Eylül 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.