Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 219 – Eylül 2023      Heredan’lı Mıgırdıç

Heredan’lı Mıgırdıç


Mıgırdıç Margosyan, ölümünün birinci yıldönümünde yazları yaşadığı Büyükada’da anıldı. 18 Ağustos Cuma akşamı Çelik Gülersoy Kültür Merkezi’nde son derece samimi ve sıcak bir havada gerçekleşen programa Margosyan’ın eşi Selma Margosyan da katıldı. Agos yazarı Pakrat Estukyan ve Mıgırdıç’ın yaşamını konu alan Gavur Mahallesi belgeselini hazırlayan sinemacı Yusuf Beysülen’in konuşmacı olarak yer aldığı, Adalar Belediyesi, Adalar Kent Konseyi ve Adalar Müzesi’nin desteğiyle hazırlan toplantının moderatörü Oral Çalışlar’dı. Margosyan’ı bu kez de Oral Çalışlar’ın kaleminden dinliyoruz…

Mıgırdıç Margosyan Heredan’lıydı

Heredan, suları, yeşilliği bol, Diyarbakır’ın Dicle ilçesinin bir köyüdür. Ermeni zorunlu göç kafileleri içinde Heredanlı Mıgırdıç ve ailesi de vardır. Tehcir kafilesi, açlık, saldırı ve hastalıktan yollarda telef ola ola yürür.

Kafile bir su başına gelince dinlenmek üzere durur. Bir süre sonra kafile yola koyulur ama Mıgırdıç’ın oğlu beş yaşındaki Sarkis, bir kenarda uyumuş kalmıştır. Anne bir süre sonra çocuğunun olmadığını anlar ama geriye dönmesi imkansızdır.

Sarkis’i Siverekli Zazalar bulurlar ve onlar büyütürler. Artık Sarkis yok Ali vardır. Ali dağlarda tepelerde dolaşır. Çobanlık yapar. Sonunda onu Diyarbakır’da bir dişçiye çırak olarak verirler. Diyarbakırlı Dişçi Ali iyi bir ustadır. Onun Ermeni olduğu unutulmuştur.

Yıllar sonra Sarkis’in ailesi çocuklarını aramak amacıyla Diyarbakır’a gelirler. Anne oğlunu sora soruştura bulur. Ali yeniden Sarkis olur. Kilisede vaftiz işlemi de yapılır. Evlenir, Hançepek mahallesine yerleşir.

Mıgırdıç’ın oğlu, Sarkis, onun oğlu da Mıgırdıç Margosyan’dır. Hançepekli, Gavur mahallesinden Mıgırdıç.

Mıgırdiç Margosyan, 23 Aralık 1938 yılında Diyarbakır’ın Hançepek mahallesinde doğdu. Eğitimini Süleyman Nazif İlkokulu, Ziya Gökalp Ortaokulu ve daha sonra İstanbul’daki Bezciyan Ortaokulu ve Getronagan Lisesi’nde sürdürdü.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü tamamladı.1966-1972 yılları arasında Üsküdar Selamsız’daki Surp Haç Tıbrevank Ermeni Lisesi’nde felsefe, psikoloji, Ermeni dili ve edebiyat öğretmenliği ve okul müdürlüğü yaptı.

Evrensel gazetesinde “Kirveme Mektuplar” başlıklı köşe yazıları yayınlandı.

 

Benim Mıgırdıç’ım 

Dişçi Ali’nin ya da yetim Sarkis’in oğlu, Mıgırdıç’ın torunu Mıgırdıç’ı da yanımıza alarak bir yolculuğa çıktık. Şeyhmus, Ragıp, Mahmut, Hasan Hayri. Hedefimiz eski adıyla Karaz yeni adıyla Kocaköy ilçesi. 1915 Ermeni Tehciri’nde uygulanan acımasızlıklara karşı çıkan Lice Kaymakamı Hüseyin Nesimi’nin mezarını bulmak amacımız. Dönemin Diyarbakır Valisi Reşit’in bir komployla öldürttüğü Kaymakam Nesimi, “Tirba Kaymakam”(Kaymakamın mezarı) diye anılan yerde saldırıya uğramıştı. Karaz Belediye Başkanı’nın da katılmasıyla Tırba Kaymakam denilen yere vardık. Mezardan kalan taş parçalarını bulduk. Acı ve hüzün karışık bir şekilde geçmişi andık.

Mıgırdıç Margosyan için bu yolculuğun daha derin bir anlamı var: Onun aile büyüklerinin önemli bir bölümü tehcir sırasında, yok olup gitmişti. Mıgırdıç’ın yaşamını bir destan gibi anlatan Gavur Mahallesi belgeselini izliyorum. Mıgırdıç’ı dinliyorum. Tarihin derinlerine dalarak. Hançepek Mahallesi’nde.  Artık hiçbir Ermeni’nin kalmadığı mahalleyi anlatıyor.

“Suriçi’ndeki Mıgırdıç Margosyan Sokağı, yakılıp yıkıldıktan sonra acep ne oldu?” diye Mıgırdıç’a sordum. “Yok olup gitmiştir” dedi. Mıgırdıç’ın dedesi Mıgırdıç da 1915 Tehciri’nde yitip gidenlerden.

Mıgırdıç’ın asıl köklerinin olduğu toprak, Diyarbakır’ın Dicle İlçesi’nin Heredan Köyü. “Ben Heredanlıyım” diye anlatıyor. Sinema satançısı Sami Hazinses ve ses sanatçısı Bedri Ayseli de Heredanlı. Her yanından sular fışkıran köyün adı şimdi olmuş Kırkpınar.

Mıgırdıç Anadolulu. Bu toprakların acıları içinde yetişmiş, önemli bir yazar. Güçlü kalemi olan bir aydın. Onun öyküleri, denemeleri, yazıları, bir toplumun, yaşadığımız toprakların görmediğimiz, göremediğimiz gerçekleriyle bizi yüzleştiriyor.

O Anadolu’nun sıradan insanlarını anlatırken, Diyarbakır Suriçi’ndeki yandaki Yahudi mahallesini öğrenirken, bir yakın tarih okuması yapıyoruz. Diyarbakır’da 1940’larda binlerce Yahudi’nin yaşadığından haberimiz oluyor.

1953 yılında Ermenice öğrensin diye babası Sarkis tarafından trene bindirilen Mıgırdıç, geldiği Karagözyan Ermeni Yetimhanesi’ndeki çocuklar tarafından alaycı sözlerle şöyle karşılanmış: “Koşun koşun Anadolu’dan Ermeniler gelmiş.”

Baba Sarkis ise uzun tren yolculuğuna çıkacak oğlunun kulağına fısıldamış: “Oğul şimdi okumak zamandır…” Mıgırdıç da okumuş, kendini yetiştirmiş sözünü dinlenir bir edebiyat insanı olmuş.

Mıgırdıç’la çok uzun yolculuklara çıktık. Dünyanın değişik yörelerinde toplantılara katıldık. Ondan her yolculukta yeni şeyler öğrendim.

Eşi Selma Hanım’la Mıgırdıç aynı zamanda ada dostumuzdu. Son dönemlerde daha sık buluşalım, daha uzun sohbetler yapalım diyoruz. Ancak Mıgırdıç’ın sağlığı bu imkanı vermedi.

Onu 2022 Nisan’ında kaybettik.

Türkiye önemli bir evladını yitirdi.


Yayınlanma Tarihi: 08 Eylül 2023  /  Son Güncellenme: 08 Eylül 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.