Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 222 – Aralık 2023      Yılbaşına Dair

Yılbaşına Dair


Geçtiğimiz yıl Adalı Dergisi Aralık sayısını yayına hazırlarken, Adalar’da yılbaşı kutlamaları nasıl olurdu diye epey kafa yormuş ama fener alayları, Kalanda gelenekleri haricinde mekân odaklı kutlama açısından, en azından yakın geçmişe kadar uzanan döneme dair bir bilgi, belge bulmakta zorlanmıştık. 2023 Aralık sayısında yayınlanan “Büyükada, Yılbaşı ve Hindi” başlıklı yazımda şöyle bir not düşmüşüm hatta: “Çocukluğuma dair Ada’da geçirilen tek bir yılbaşı hatıram var: beş-altı yaşlarındaydım. Annemlerin epey kalabalık arkadaş grubu ile şenlikli, yemekli, danslı, bol çocuklu bir yılbaşı kutlamıştık.  O zaman da evde kalorifer vardı ama tabi bu dediğim nereden baksanız kırk beş sene evvel; mazot kamyonu gelirdi, bir de şömine yakılırdı. Yine de nefesimin donup havada asılı kaldığını hayal-meyal de olsa hatırlıyorum. Şimdi işler değişti. Eskinin aksine mekanlar açık, farklı alanlarda yılbaşı kutlamaları düzenleniyor, otellere akın akın insanlar geliyor. Ne da olsa Ada rahat. Bu yaştan sonra kafamıza simli şapka geçirip ağzımızda düdük sokaklarda gezecek bile olsak, bunu -nispeten- trafiksiz, düz ayak bir ortamda yapmak daha kolay.”

Son yıllarda Adalar’da bu konuda epey bir canlanma oldu. Bu sene de hemen hemen tüm otellerde, restoranlarda yılbaşı programları düzenlemiş durumda. Mönüler, DJ’li, canlı müzikli programlar duyurulmaya başlandı. İsim vererek sıralayacak olsam, hepsini tek tek saymam mümkün olmayacak; birini yazsam, bir diğeri eksik kalacak, haksız rekabet ortaya çıkacak. Ama görünen o ki, bırakın adalıları, anakaradan farklı bir ortamda yeni yıla girmek isteyeceklere yönelik sayısız alternatif var Adalar’da bu yıl. Üstelik yılbaşı gecesine gelene kadar, yıl sonunu kutlayan bir dizi farklı etkinlik de mevcut. Örneğin Adalar Müzesi, 23-24 Aralık’da geçtiğimiz yıl başlattığı Yıl Sonu Şenliği’nin ikincisini düzenliyor. Adalar Belediyesi ve Piko işbirliğinde 26-29 Aralık arasında Madam Sofia’da bir etkinlikler dizisi ziyaretçileri bekliyor. Yılın son haftasında farklı mekanlarda, ilgi çekici atölye çalışmaları ve sunumlar gerçekleştiriliyor. Pek çoğunu Adalar, yılbaşı gibi anahtar kelimelerle internette ve sosyal medya uygulamalarında kolaylıkla bulabiliyorsunuz.

Şart mı yılbaşı kutlamak? Nereden geliyor bu gelenek hiç merak ettiniz mi? Yeni yıl kutlamalarına dair bilinen en eski kayıt Mezapotamya’ya, yaklaşık M. Ö. 2000’e uzanıyor.  Yeni yıl Babil’de yeni yıl (Akitu) bahar ekinoksundan sonraki yeni ay ile (Mart ortası) Asurlular’da da yeni ayın sonbahar ekinoksununa (Eylül ortası) en yakın olduğu zamana denk geliyor. Mısırlılar, Fenikeliler ve Persler için yıl, sonbahar ekinoksuyla (21 Eylül) ve eski Yunanlılar için kış gündönümünde (21 Aralık-kızımın da doğumgünü!) başlıyor.

Roma cumhuriyet takviminde yeni yıl 1 Mart’a tekabül ediyor, ancak M.Ö. 153’ten sonra resmi tarih 1 Ocak oluyor ve bu, M.S. 46 yılında Sezar tarafından kabul edilen Jülyen takviminde de sürüyor. Erken orta çağda Hıristiyan Avrupa’nın çoğu 25 Mart Meryem Ana Yortusu’nu yeni yılın başlangıcı olarak kabul ediyor, ancak Anglo-Sakson İngiltere’de Yeni Yıl 25 Aralık’ta kutlanıyor. İngiltere kralı I. William yılın 1 Ocak’ta başlamasını buyursa da İngiltere daha sonra Hıristiyan aleminin geri kalanına katılarak 25 Mart’ı kabul ediyor. 1582’de Roma Katolik Kilisesi tarafından benimsenen Gregoryen takvimi, 1 Ocak’ı Yeni Yıl Günü olarak yeniden düzenleniyor ve çoğu Avrupa ülkesi zaman için bunu kabul ediyor.  Ay takvimini kullanan dinler ve kültürler, yılın başlangıcını 1 Ocak dışındaki günlerde kutlamayı sürdürüyorlar. Yaklaşık 354 gün olan Hicri takvimde yeni yıl Muharrem ayıyla, İbrani takviminde ise Roş Aşana ile başlıyor; Tişri takvimine göre 6 Eylül ile 5 Ekim arasında bir tarihe denk geliyor. Çin Yeni Yılı, Ocak sonu veya Şubat başında başlayan bir ay boyunca resmi olarak kutluyor.

Yeni Yıl festivallerinin, geleneklerinin çoğu, zamanın kah kefaret kah beklentiyle geçişine dikkat çekiyor. Kimi kültürlerde yeni yılın sembolü olan bebek, eski Yunanlılar’a kadar uzanıyor ve yaşlı bir adam da (ki bu genellikle Noel Baba kılığında olur daha yakın zamanlı görsellerde) geçen yılı temsil ediyor. Romalılar Ocak (January) ayının adını, biri geriye, diğeri ileriye bakan iki yüzü olan tanrıları Janus’tan alır.

Tokyo’da bir yılbaşı geçirme şansına nail olmuştum. Japonya’da kimi zaman koruyucu tanrıların Şinto veya Budist tapınaklarına ziyaretler yapılıyor bu dönemde. Şintoizm ve Budizm Japonya’nın biri yerel, diğeri ithal iki temel dini, ya da inancı olmasına karşın yüzyıllardır uyum içerisinde bir arada var olmayı sürdürüyorlar. Pek çok alanda Şinto ve Budist tapınakları yan yana, hatta iç içe yer alıyor. Hâl böyle olunca, Japonya’da Hıristiyan dünyasının bayram ve seyranları kutlanmıyor elbet. Ancak 1 Ocak günü (shogatsu ya da oshogatsu) Japonya’da da yeni yılın başlangıcı ve en önemli bayram sayılıyor. Çoğu işyeri 1-4 Ocak arasında kapanıyor, tapınaklarda sabahın ilk ışıklarıyla birlikte ayinler yapılıyor, ateşler yakılıyor, yakılan ateşin korundan bir parça alıp eve götürmenin bütün yıl o eve bolluk, bereket, uğur getireceğine inanılıyor.

Yeni yılda yeni başlangıçlara kucak açma ve eski kötü alışkanlıklardan arınma adeti ve kimi zaman da ritüeli aslında çok eski dönemlere dayanıyor. Hatta kimileri bu geleneğin dört bin yıldan daha uzun bir süre önce Babilliler tarafından başlatıldığına inanıyor. Bizim anne-baba evde yeni yılla ilgili batıl ritüeller saat 12’de balkona ya da bahçeye çıkıp -geçen yılın yüklerinden kurtulmak için- silkelenmek, kapıda bolluk ve bereket için nar kırmak bir de gece yatarken -tercihen kırmızı- yeni “don” giymekti yeni yılda “donanmak” için. Her ne kadar yılbaşı kutlamasını, saat 12’ye girmek için gözümden uyku akarken sırf bir geri sayım için bekleşmeyi son derece anlamsız bulup, “ha bugün ha yarın ha gelecek ay, ne fark eder ki” diye konuyu mantıklı kılmaya gayret etsem de, bu küçük ritüelleri hâlâ sürdürüyorum. Kızıma da öğrettim. Her sene Aralık geldiğinde her dinin, her inancın yeni yılından ya da dini bayramından bir parçayı evin farklı bir köşesine taşıyoruz. Salt yılbaşı gecesini değil, Aralık ve Ocak ayının önemli bir kısmını bu farklı ritüellere adıyoruz, yemeklerini pişirip, sembollerini sağa sola serpiştiriyoruz.

Her yıl olduğu gibi bu sene de yılbaşında adadayım. Yemek faslı evde ama sonra belli mi olur, iskeleye farklı mekanlara doğru bir tura çıkarım Adalar’ın yılbaşı değişimini gözümle görmek için. Hatta belki yolda karşılaşırız bile ellerimizde fenerlerle!

Kutlamayı seçtiğiniz yeni yıl geleneği hangisi olursa olsun, sağlıkla, keyifle, huzurla, bereketle gelsin yeni yılınız.

Hamiş: Geçen sene sizlere zencefilli kurabiye tarifi vermiştim, bu sene de hayatta en sevdiğim kurabiye olan Zimtsterne (Tarçınlı yıldız) tarifi paylaşayım.

 

Zimtsterne Tarifi

İçindekiler

  • 2 1/2 bardak (285 g) ikiye bölünmüş, pudra şekeri, elenmiş
  • 2 1/2 ila 3 bardak (120 g) öğütülmüş badem/badem unu
  • 1 çay kaşığı tarçın
  • 4 yumurta akı

Yapılışı

  • Fırını önceden 120° C’ye ısıtın
  • Büyük bir kapta pudra şekerinin yarısını, öğütülmüş bademleri ve tarçını birleştirin ve iyice birleşene kadar karıştırın. Bir kenara koyun.
  • Yumurta aklarını kasede mikserle yumuşak tepecikler oluşuncaya kadar çırpın. Pudra şekerinin diğer yarısını ekleyin ve koyulaşıp krema kıvamına gelinceye kadar 2-3 dakika daha çırpmaya devam edin.
  • Çırpılmış yumurtalardan 1 1/4 bardak (120 ml) alın ve kapalı bir kapta bir kenara koyun (süslemek için kullanacaksınız).
  • Badem karışımını yumurta akı karışımının geri kalanına ekleyin ve bir hamur oluşana kadar iyice karıştırın. Üzerini örtün ve 20 dakika buzdolabına koyun.
  • Tezgahın üzerine bir pişirme kağıdı koyun ve üzerine pudra şekeri serpin, ardından hamuru üstüne yerleştirin ve bir top haline getirin ve hafifçe düzleştirin.
  • Üzerine biraz daha pudra şekeri serpin ve üzerine başka bir pişirme kağıdı yerleştirin.
  • Yarım santimden biraz fazla (6 mm) kadar açın, ardından yıldız şekillerini kesin; tamamen kullanılıncaya kadar daha fazla kesmek için hamuru yeniden yuvarlayın.
  • Pişirme veya silikon tabakayla kaplı kurabiye kağıdına yerleştirin ve üzerine daha önce kenara ayırdığınız beyaz karışımdan sürün. Tüm kurabiyeler karışım ile kaplanana kadar devam edin.
  • Önceden ısıtılmış fırında 30 dakika pişirin, ardından fırını kapatın, kapağını hafifçe açın ve fırından çıkarmadan önce 10 dakika kadar daha kurumasını bekleyin. Tamamen soğuması için Zimtsterne’yi telin üzerine yerleştirin.

 


Makale için kaynak: https://www.britannica.com/topic/New-Year-festival


Yayınlanma Tarihi: 09 Aralık 2023  /  Son Güncellenme: 09 Aralık 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.