Marmara Adası: Mermer Otel, Kısmet Köprüsü ve sahil bandı (H. Can Yücel arşivi).
Geçtiğimiz Cumartesi akşamı hava koşullarının nefasetinden ve tatlı sohbetlerden sebep bir türlü evin yolunu tutamamış, gece çok geç yatmama rağmen pazar sabahı erken bir saatte aniden uyanıvermiştim. Perdeyi araladığımda deniz kıpırtısız bir şekilde uzanıyordu önümde. Hava da biraz kapalıydı sanki. Düzenli iş yaşantısından mıdır erken kalkmaya alışmıştım iyice. Belki de makalemi teslim etmem için çok kısa bir zamanım kaldığını biliyor olmanın verdiği huzursuzluk uykumu kaçırmıştı o gün. Sabah serinliğinde bir yürüyüş yapmanın tam zamanıdır deyip, ev ahalisi henüz uykudayken parmak uçlarımda merdivenleri inip seri adımlarla ‘Kole’ burnunu dönmüştüm saatler yedi buçuğu gösterdiğinde. O sırada güneş bulutların ardından göz kırpıyordu Aba sırtlarında. Geçmişe dair hikâyeler biriktirip bunları satırlara dökmek gerçekten zor bir işti. Hatıralarına dokunmama izin veren insanlara karşı yüklendiğim sorumluluk unutulmuş bir tarihe doğru adeta zaman tünelinde yolculuğa çıkmamı gerektiriyordu çoğunlukla. Oysa Melahat Hanım’ın oteli önünde oturduğu günler sanki dün gibiydi…
Marmara, mevcut ekonomik koşulların belirsizliği gölgesinde yeni bir yaz sezonuna hazırlanıyordu. Hepi topu bir buçuk-iki ay gibi kısa bir süre zarfında cereyan eden turizm sezonunun iyi geçmesi temennisiyle işine dört elle sarılan esnafın kaygılı bekleyişi yüzlerine yansıyordu ister istemez. Oysa 1960’lı yılların adası böyle miydi? Denizyolları gemilerinden akın akın inen tatilciler, çoğu zaman kalacak değil oda, uyuyacak boş bir yatağı bile zor buluyorlardı. Henüz 1950’lerin ilk yarısında bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıda işletmeyle Türkiye’deki birçok beldeden çok önce turizmle tanışan Ada, yaklaşık otuz yıl boyunca çok yoğun yaz ayları geçirmişti. Bu süreçte merkezdeki oteller birbiri ardına inşa edilmiş, adeta tüm evler pansiyona dönüştürülmüş, plaj lokantaları, çay bahçeleri (gazinolar) restoranlar, küçük işletmeler ve tüm sahilleri yerli turistler(misafirler) hınca hınç doldurmuştu. Ada turizminin gelişmesine katkı sağlayan önemli tesislerden biri de şüphesiz Mermer Otel’di.
Mermer Otel deyince de hemen hemen herkesin aklına her zaman şık giyinen Adanın âyan ailelerinden ve Birinci Cihan Harbi’nden 1961 yılına dek Denizcilik Bankası Denizyolları Acenteliğini üstlenmiş, tuzlu balıkçılık, zeytincilik ve hayvancılıkla uğraşmış Hafız Hüsnü Bey’in (Tümer) kızı Melahat Hanım (Kavrem) gelir. Hafız Hüsnü Bey, aile kökleri Kremlin Sarayı’na dek uzanan Çerkez bir aileye mensup Rabia Hanım ile evlenmişti. Büyük evlerde hatta saraylarda yaşamaya alışkın Rabia (Hikmet) Hanım, adaya gelin geldiği küçük bahçeli evde pek bir mutsuz göründüğünden Hafız Bey, bugün Merkezdeki Mermer Otel’in bulunduğu arsada denize sıfır konumdaki iki katlı, zemini mağaza-dükkân olan dört adet Rum evini sahiplerinden satın alarak ailesini bu evlere yerleştirmişti. Mermer Otel’in kurucusu ve sahibi Melahat Hanım ise Şişli Terakki Lisesi mezunuydu ve Saraylar’da mermer madenciliği-ticareti ve nakliyesiyle uğraşan Turan Kavrem’in oğlu Ahmet Cemalettin Bey ile evlenmiş, bu evlilikten de Bülent ve Gülnisa adında iki çocukları dünyaya gelmişti. ‘Askeri Yasak Bölge’ kararının ortadan kaldırılmasından sonra sahip olduğu doğal güzellikler nispetinde Ada turizminin gelişeceğini öngören ve yapacakları yatırım ile adaya hizmet edecek olmanın verdiği sevinçle Tümer ailesinin yaşadığı bu dört Rum evi 1965 yılı sonlarında yıkılmış, akabinde de otel inşasına başlanmıştı.
Mermer Otel arsasında bulunan Rum evleri yıkımına başlanmış.
Fakat Mermer Otel’i Marmara Adası’ndaki ve hatta Türkiye’deki diğer muadillerinden ayıran bir özelliği vardı. O da Erken Cumhuriyet Dönemi’nin önemli mimarlarından Zeki Sayar’ın imzasını taşımasıydı. Sayar, Türkiye‘deki ilk mimarlık dergisi olan Arkitekt’ in yaratıcısıydı aynı zamanda. 1931 yılında Abidin Mortaş ve Abdullah Ziya Kozanoğlu ile birlikte çıkarmaya başladıkları bu mimarlık dergisini daha sonra tek başına ayakta tutarak 1981 yılına kadar yayınlamıştır. Mermer Otel Arkitekt dergisinin 1970 yılı 338. sayısında iki sayfa halinde yer almıştır. Ve burada otel hakkında bir de kısa malumat bulunmaktadır. “Marmara Adası Turizm bakımından süratli bir gelişme göstermektedir. Bu sebeple, Ada’da son zamanlarda birçok otel ve moteller inşa edilmiştir. Mermer oteli bunlardan biri ve bugün için en büyüğüdür. Otel 50 yataklıdır. Dört katlı olup, zemin kat resepsiyon, gazino, küçük bir lokanta ve servis kısımlarından ibarettir. Diğer katlar, yatak odalarına tahsis edilmiştir. Her katta denize ve manzaraya nazır, cephede balkonlu çift yataklı beşer oda ile yan cephe üzerine 4 er oda vardır. Çatı katı teraslı rufdur. Otelin tevsii için yanında geniş bir arsası vardır. Bina betonarme karkas, merdivenler mermer kaplama, yatak odaları kaleflex kaplamadır. Her yatak odasının müstakil helâ ve duşu, yerli elbise dolapları vardır. Marmara adası içinde sahilde asırlık çınarlar arasındaki bu otel, adada bilhassa yaz mevsiminde cevap vermektedir.”[1]
Mermer Otel 1970/ Foto Hasan Savran (Hüsnü Turan Kavrem arşivi).
Mermercilikle uğraşan Kavrem ailesi Kadıköy’de özellikle Moda ve Kalamış gibi muhitlerde inşa edilen lüks apartmanların mermerlerini Saraylar’daki ocaklardan çıkararak Marmara Adası’ndan sahibi oldukları çektirmelerle getirmekte ve Kuruçeşme’deki ‘Turan Kavrem’ mermer kesme fabrikasında işlemekteydiler. Zeki Sayar, Ahmet Cemalettin Bey’in adada bir otel yaptıracağını duyunca, Üsküdar’daki yazıhanelerine gitmiş otelin projesini bizzat kendisinin yapacağını söyleyerek bu işe gönüllü soyunmuştu. “Zeki Bey inşaat süresince de en basitinden beton mu atılacak bir gün öncesinden mutlaka Marmara’ya gelir, işin başında durarak çalışmaları denetlerdi. İşinde çok titizdi (Bülent Kavrem). Mermer Otel’in Zeki Sayar için de bu sebeple ayrı bir yeri vardı ve Arkitekt dergisinde de otelin kat vaziyet planlarına ve fotoğraflarına yer vermişti.
Melahat Hanım, Mermer Otel in açılmasıyla birlikte ada turizmi için can-ı gönülden çalışmış, sosyal ve kültürel etkinliklerin daima maddi ve manevi destekçisi olmuştu. Örnek vermek gerekirse, tüm yurtta büyük bir coşkuyla kutlanan 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı etkinliklerinde ördek kapmaca, yağlı direk, kürek ve yüzme gibi yarışlarda başarı gösterenlere verilecek ödüllerin finansörüydü ve kendi eliyle yarışmacılara takdim ederdi. Yağlı direkten bayrağı almayı başaran yarışmacı ise en büyük ödülle, yani bir çeyrek altınla ödüllendirilirdi. 1 Temmuz aynı zamanda Melahat Hanım’ın da doğum günüydü. Adanın meşhur fotoğrafçısı ve foto muhabiri Hasan Savran daima bu tip etkinliklerde Melahat Hanım’ın yakınında olur, sık sık fotoğraflarını çekerek evinde bulunan karanlık odada banyo ettikten sonra mutlaka Melahat Hanım’a ulaştırırdı. Bu sebepledir ki Kavrem aile arşivinde Hasan Savran kaşeli birçok fotoğraf bulunmaktadır. Aşağıdaki fotoğrafta da görüldüğü üzere fötr şapkalı Hasan Savran, elindeki mikrofonla yarışmada dereceye girenleri ödüllerini almak üzere kürsüye davet ediyor. Günün Mülki İdare amirlerinin yanı sıra protokolde mutlaka Melahat Hanım da bulunurdu. Desteklediği bir diğer etkinlik ise güzellik yarışmasıydı. Adalıların ve ada misafirlerinin yoğun katılımıyla bu yarışmalar şenlik havasında geçerdi.
1 Temmuz 1966 Kabotaj Bayramı şenlikleri Hasan Savran ve Melahat Kavrem (Hüsnü Turan Kavrem arşivi).
Güzellik yarışması arkada ayakta Melahat Hanım (Hüsnü Turan Kavrem arşivi).
Balıkesir ilinin ilk Turizm belgeli işletmelerinden biri olan Mermer Otel’in inşası 1967 yılında bitirilerek misafirlerini ağırlamaya başlamıştı. Otelde topluma mâl olmuş birçok tanıdık simanın yanı sıra Melahat Hanım’ın ‘Soroptimist’ kulübünden ve İstanbul’dan arkadaşları, mermer ticareti için gelen tüccarlar, adayı ziyarete gelen çeşitli il ve ilçelerin belediye başkanlarından tutun da iş insanlarına hatta sanatçılara kadar birçok misafir ağırlanmıştı. 1971 yılı otelin rufunda Bülent Bey disko-kafeterya açmış, Eminönü’nden temin ettiği masa ve taburelerle dekorasyonu tamamlayarak hiç alkol satışı yapmadan bir yaz sezonu boyunca çalışarak büyük gelir elde etmişti. Annesi otelin giriş katında ortasında Mermer Otel damgalı bilet kesmiş, misafirler eşsiz deniz manzarasına sahip mekânı her gece doldurmuştu. Bu sayede bir yıllık hasılat ile Bülent Bey 1972 Model “sıfır” km. bir Fiat 124 satın alabilmişti (Bülent Kavrem anısı). Mermer Otel diskosunun daimi müşterilerinden biri de aslen Marmaralı olan Türk Sineması oyuncularından Altan Bozkurt’tu. Bozkurt, 1968 yılında ‘Ses’ dergisinin organize ettiği yarışmanın finalistlerinden biriydi ve 1975 yılına kadar otuzdan fazla sinema filminde rol almıştı. 1974 yılında Marmara Adası’nda çekilen, yönetmenliğini Orhan Elmas’ın üstlendiği Yaman Koray’ın Deniz Ağacı adlı eserinden beyaz perdeye uyarlanan “Kanlı Deniz” filminde de rol almıştı. Filmde Balıkçı Ahmet’in (Tarık Akan) akrabası, amansız bir hastalığa yakalanarak bacağı kesilen fakir balıkçı Hüseyin karakterine can vermişti. Altan Bozkurt 23 Haziran 2020 tarihinde 73 yaşında hayata gözlerini yummuştu.
17 Temmuz 1971 sol başta Altan Bozkurt, sağ başta Melahat Hanım (Hüsnü Turan Kavrem arşivi).
Marmara Adası’nın turizmde ileri gelenlerinden biri olan Melahat Kavrem, adaya teşrif eden Devlet ricalinden kim olursa olsun daima karşılama komitesinde yer alırdı. Bunlardan biri de 15 Ağustos 1971 tarihinde adayı ziyarete gelen Türkiye’nin 12. Genelkurmay Başkanı, Birinci Dünya Savaşı ile Kurtuluş Savaşı’na katılmış beşinci Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’dı. Cumhurbaşkanı’nın bu programlı ziyaretinde yanında eşi Atıfet Sunay, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu ve çeşitli rütbeli subaylar bulunmaktaydı. Program ise şu şekildeydi: Deniz Konserve fabrikası gezilecek, Mermer Otel teftiş edilerek, fabrika bahçesinde organize edilen yemeğe geçilecekti. Cumhurbaşkanı ve erkânı ilk olarak Çınaraltı çay bahçelerinden birinde ağırlanmış, adaya gelen her önemli şahsiyet için kullanılan maroken koltuklar yine Mermer Otel’den bahçeye taşınmıştı. Hasan Savran burada da deklanşöre basmış ve emir subayı aracılığıyla misafirlere ‘hoş geldiniz’ diyen Melahat Hanım kareye yansımıştı.
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu, arkada ayakta Melahat Kavrem 15 Ağustos 1971 (Hüsnü Turan Kavrem arşivi).
Mermer Otel’in tarihiyle ilgili sohbet etmek istediğimde Bülent Bey beni çok sıcak karşılamıştı. Otel 1960’lı yıllardan günümüze ufak tefek makyaj ve bakım-tutum haricinde aslından hiçbir şey yitirmemişti. Altı yıl kadar geçici olarak hükümet konağı olarak kullanılmışsa da yeniden tadilat geçirerek günümüz koşullarına ve konfor anlayışına cevap verecek şekilde düzenlenerek yeniden ada turizmine hizmet etmeye başlamıştı. Lobide Hafız Bey, Melahat Hanım ve Ahmet Cemalettin Kavrem’e ait fotoğraflarla aile anıları yaşatılırken, uzun yıllar titizlikle misafirlerin ada ve otel hakkındaki duygu ve düşüncelerini satırlara döktüğü ‘Mermer Otel Şeref Defteri’ de kutsal bir emanetmişçesine saklanmaktaydı. Sanıyorum adalı hemşerilerimden çok azı bu defterin varlığından haberdardı. Kimler yoktu ki bu defterin sayfalarında… Adaya deniz altından elektrik kablolarını döşeyen Japon firmasının sahibi kendi dilinde yazarken, Yunanistan’ın Halkidiki yarımadasına Marmara’dan mübadeleyle göç eden Rumlar’ın torunları atalarının topraklarına yaptıkları kısa seyahatte burada konaklamış ve defterde onlara ayrılan sayfadaki yerlerini almışlardı. Sandalla iki arkadaşıyla birlikte İskenderun’a seyahat eden İstanbul Yelken Kulübü kurucularından Av. Ahmet Mukbil Yazman da arkadaşları adına deftere bir metin yazmıştı. Bülent Bey, imzası olanlar hakkında kısa bilgiler verirken gururla defterin kapağını açtıktan sonra ilk sayfayı çevirip önüme koymuştu. Bodrum Bodrum olmadan evvel Erdek’i ve Marmara Adası’nı ziyaret ederek Mermer Otel’de iki gün konaklayan San-at Güneşimiz Zeki Müren de ‘Şeref Defteri’nin ilk sayfasına o günkü duygu ve düşüncelerini o muhteşem Türkçesiyle şöyle neşretmişti;
Cennet misali Marmara Adası’nın ‘Mermer Oteli’ tesislerini enfes buldum. Bu defterin ilk sayfasına yazmak bahtiyarlığına erişmekle şeref duydum efendim. Güleryüzlü ve asil sahibesinin misafirperverliği ve ihtimamı ile gerçek bir ‘ev’ huzuru hissediyor insan… Tabiat doyumsuz… İnsanlarının temiz kalbi, gözbebeklerinde okunuyor. Tekrar gelmek vaadi ile bütün ‘Marmara’ya sonsuz sevgiler ve bağlılıklar…
Zeki Müren 17 Haziran 69
Melahat Kavrem ve Zeki Müren Foto: Hasan Savran (Hüsnü Turan Kavrem arşivi)
TRT Ankara Televizyonu 1960’lı yılların sonuna doğru yurttaki tatil beldelerini tanıtan kısa bir belgesel kuşağı hazırlamıştı. TRT Arşivi’nin bir kısmının kamuya açılmasına müteakip internet sitesinde yaptığım bir gezintide Marmara Adası hakkında hazırlanan bölümle karşılaşmıştım (daha sonra bu belgesel yayından kaldırıldı). TRT ekibi Mermer Otel’in kurucusu Melahat Kavrem’le de röportaj gerçekleştirmişti. Otelin giriş katında kamera karşısına geçen Melahat Hanım’ı adalılar merak içinde izlemişlerdi. Otel içinden ve odalardan görüntüleri ekranlara taşıyan belgeselde aynı zamanda adanın bakir kıyıları, Çınaraltı çay bahçeleri, rıhtımı dolduran balıkçı tekneleri, Erdek Posta motoru ve eski Reislerden Mamali Eray da görülmekteydi.
Kavrem ailesinin üçüncü kuşak temsilcisi ve iki aile büyüğünün de ismini taşıyan Hüsnü Turan Kavrem, 2018 Haziran’ında Aba koyunda iki katlı ‘Mermer Beach Otel’i[2] inşa ederek günümüzde de aile geleneğini sürdürmektedir. Bu vesileyle Marmara Adası turizminin gelişmesi için maddi manevi çaba sarf eden ve 94 yaşında 28 Haziran 2019 tarihinde vefat eden Mermer Otel’in sahibesi Melahat Kavrem Hanımefendi’yi ve Babası Hafız Hüsnü Bey(Tümer)’i saygıyla anıyor, ışıklar içinde olmalarını diliyorum.
Arkitek Dergisi 1970, sayı:338 ss. 68
Kaynakça: Bülent Kavrem anlatımları, Hüsnü Turan Kavrem arşivi, Arkitek Dergisi Sayı:338, ss.68-69.
[1] Arkitekt Sayı 1970/2 (338), ss.68-69.
Yayınlanma Tarihi: 02 Temmuz 2022 / Son Güncellenme: 05 Temmuz 2022
Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.
Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.
Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.