Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 217 – Temmuz 2023      Adalar’da Çiçek Bayramları ve Çiçek Savaşları

Adalar’da Çiçek Bayramları ve Çiçek Savaşları


1930’lu yılların başlarında İstanbul’un etrafında yer alan köyler ve sayfiye denilen nispeten yakın semtler arasında rekabet yaşanmaya başladığını görüyoruz. Boğaz üzerinde yer alan semtler birden ön plana çıkarken, özellikle Anadolu yakasında yer alan Suadiye, Erenköy, Caddebostan gibi semtlerde hızla köşkler inşa edildiği görülüyor. Bir zamanlar İstanbul’un en gözde eğlence ve rekreasyon alanlarının başında gelen Adalar ise diğer bölgelerdeki bu gelişmelerden olumsuz etkileniyor ve biraz gözden düşüyor.

Bu gelişmenin en belirgin nedenleri arasında Adalar’da su yokluğu, ulaşım zorlukları, yaz aylarında kontrolsüz fiyat artışları gibi hususlar sayılabilir. Gerçekten de o yıllara ait gazeteler tarandığında bu ve benzeri konularda yayınlanan haberlere sık sık rastlanabiliyor. Özellikle su sorununun halledilmesi için İstanbul Belediyesi başta olmak üzere pek çok resmi kuruluşun hiç durmadan çabalar harcadıklarını, sürekli yeni öneriler geliştirildiğini, fakat uzun yıllar boyunca bu sorunun köklü bir çözüme kavuşturulamadığını biliyoruz.

Adaları Güzelleştirme Cemiyeti

Adalar’ın diğer sayfiye yerlerine göre biraz arka plana düşmesi üzerine İstanbul’un ve Adalar’ın bazı ileri gelenleri, bu gözde sayfiye yerini eski cazibesine kavuşturmak amacıyla girişimlere başlıyorlar. Bu girişimlerin en göze çarpanı Adaları Güzelleştirme Cemiyeti (Kurumu) isimle kuruluşun faaliyete geçmesi oluyor. Aslında 1926 yılında kurulduğu söylenen Cemiyet kuruluşundan sonra pek fazla faaliyet gösterememişti. Yıllar sonra 1934 yılında, Cemiyetin yeniden faaliyete geçmesi için yoğun ve kararlı çabalar gösterildiğine tanık oluyoruz.

Cemiyetin kurucusu olarak Emin Âli Durusoy ismi biliniyor. Adaları Güzelleştirme Cemiyeti’nin 1934 yılındaki başkanının İstanbul valisi ve belediye reisi (o yıllarda vali ve belediye reisi aynı kişi oluyordu) Muhittin Üstündağ olduğunu biliyoruz. Yönetim Kurulu’nda Akay Vapur İşletmesi yöneticisi ve CHP Adalar İlçe Başkanı’nın bulunduğu da kayıtlarda geçiyor.

Adaları Güzelleştirme Cemiyeti, faaliyetlerini yoğunlaştırmaya karar verdiği 1934 yılında Adalar’da gerçekleştirilmesi planlanan bazı etkinlik ve faaliyetlere ilişkin kararlar uygulamaya koyuyor. Gerçekleştirilmesi planlanan etkinlikler arasında Çiçek Bayramı, Merkep Yarışları, Yürükali’ye bir plaj kurulması, yüzme ve yelken yarışlarını içeren Deniz Bayramı gibi faaliyetler yer alıyor.

Cemiyetin 1934 yılı için etkinlik programı gazetelerde şöyle yer almıştı:

  • 14 Haziran Cuma günü Çiçek Sergisi ve Bayramı
  • 5 Temmuz Cuma günü merkep yarışı
  • 13 Temmuz Cumartesi akşamı Luna Park’ta Garden Parti
  • 9 Ağustos’ta Heybeliada Deniz Yarışları
  • 23 Ağustos’da Büyükada’da Deniz Bayramı
  • 6 Eylül’de Balkan Haftası

Cemiyet bu etkinliklerle ilgili olarak bazı düzenleyici girişimlerde de bulunmuştur. Bunlardan bir kısmını yine gazete sayfalarında görebiliyoruz.

  • Büyük Adadaki sekiz kilometreden ibaret bulunan Tur yoluna mesafe işaretleri ve güzel manzaralı yerlere sıralar ve ana yollardan ayrılan yollara istikâmetleri gösteren levhalar konulacaktır
  • Yaz mevsimi için her otelin vereceği fiat Belediyece tasdik edildikten sonra oteller fazla fiat istemeyeceklerdir
  • Adada mevcut bütün kiralık evlerin icar bedelleri, mahalleri, büyüklükleri hakkında mükemmel bir liste yapılmıştır; bu liste tabettirilerek müracaat edenlere meccanen [ücretsiz] tevzi olunacak ve bu suretle bazı tellalların ihtikârlarına meydan verilmeyecektir
  • Yürük-Ali plajı Belediyece istimlâk edilmek üzeredir. Orada asrî ufak bir plaj vücuda getirilecektir
  • Bu sene Adada 5 Temmuzdan 16 Eylüle kadar devam etmek üzere 6 fête [bayram] yapılacaktır. Bunların idaresi ve şenlik programlarının tanzimi için ayrıca artistik bir komite teşkil edilmiştir. Bunlardan maada 17 Ağustosta bir yelken yarışı yapılacaktır
  • Büyükada’daki hamal teşkilatı, arabacılar, tarifeler meseleleri nazarı dikkate alınmıştır. Bunlar daima kontrol altında bulundurulacaktır
  • İskele civarında renseignement [bilgi] vermek, teshilât göstermek, şikâyetleri dinlemek üzere bir büro açılmıştır.

Çiçek Bayramları ve Çiçek Savaşları

Bu programda yer alan ilk Çiçek Bayramı ile ilgili herhangi bir bilgi daha sonraki gazetelerde yer almıyor. Bu etkinliğin yapılıp yapılmadığını veya nasıl gerçekleştiğine ve sonuçlandığına ilişkin herhangi bir bilgiye ulaşılamıyor.

Ancak bir sonraki yıl, 22-23 Haziran 1935 tarihlerinde Büyükada’da oldukça ses getiren bir Çiçek Bayramı ve Çiçek Savaşı gerçekleştiriliyor. İlk gün yapılan Çiçek Bayramı için çalışmalar birkaç hafta öncesinden başlıyor. Ziraat Odası tarafından görevlendirilen uzmanlar sergi için başvuran çiçek bahçelerini gezerek değerlendirme yaparlar. Bu değerlendirmeler neticesinde jüri heyeti tarafından en iyi bahçeler seçilmekte ve bunlara çeşitli ödüller verilmektedir.

Sergiye iştirak edenlerden Lütfi Arif birinciliği, tezyinat fidancılarından Etem ikinciliği, Heybeliada’dan glayöl ve karanfil fidanları ve çiçek soğanları sahibi Mehmet Sadık ve Büyükada’dan Rifat üçüncülüğü, karanfilci Hasan dördüncülüğü, doktor Kenan, Ali ve Petro beşinciliği, karanfilci Kamil ve Refik altıncılığı kazanmışlardır.

Ayrıca bütün bahçelerin ürünlerinden örneklerin yer aldığı bir sergi iki gün boyunca Büyükada’da ziyarete açılmaktadır. 1935 yılındaki sergide dereceye giren ilk üç bahçeye sırasıyla 50-30-20’şer lira para ödülü verilmiştir.

Çiçek Sergisine katılan 20 bahçeyi değerlendiren jüri heyeti ise Saliha Ruşen Eşref, Fatma Karlıdağ, Cumhuriyet gazetesi başyazarı Yunus Nadi, Ali Rıza Erem, Mustafa Arif, Şükrü Esmer, ressam Cemal Nadir ve Eyüb Hulûsi’den oluşmaktadır.

Etkinliğin ikinci gününde çiçeklerle süslenmiş arabaların geçit yaptığı Çiçek Savaşları yer alıyor. Çiçek Savaşları İstanbul’dan da pek çok seyircinin Büyükada’ya gelmesiyle katılımın yüksek olduğu etkinlikler olarak görülüyor.

23 Haziran 1935 Pazar günü yapılan Çiçek Savaşı’na on altı arabanın katıldığı yazılıyor. Cumhuriyet gazetesinde o gün yaşananlar şöyle anlatılıyor: “Savaşa giren ve mevsimin en nadide çiçeklerile süslenen 16 arabayı güzellikte birbirinden ayırdetmek çok güç oluyordu. Bilhassa birinciyi seçmek çok müşküldü. Hakemler, bu hususta bir karar verebilmek için geçid resmini iki defa daha tekrar ettirmek mecburiyetinde kaldılar. Resmigeçide giren bir öküz arabası bilhassa dikkati celbediyordu. Bu araba çiçeklerle süslenmekle beraber daha fazla başaklara kuvvet verilmişti. Önüne Atatürk’ün bir resmi asılmış, içine ellerinde oraklar bulunan minimini Türk kızları yerleştirilmişti. Bu manzara, halkın çok hoşuna gitti. Arabadakiler coşkun alkışlarla karşılandılar.

Üçüncü defa yaptırılan geçid resminden sonra hakem heyeti şu kararı verdi:

Birinciliği: Miho Seferoglu’nun 16 numaralı arabası kazanmıştır. Bu araba çiçeklerden yapılmış bir tayyare şeklinde idi. Üzerinde de şu yazılar vardı: (Tayyare Kurumuna üye olunuz).

İkinciliği, çiçekçi Sabuncakis’in arabası, üçüncülüğü Yat Kulübü’nün arabası, dördüncülüğü Akasya otelinin arabası, beşinciliği de İsplandit otelinin arabası kazanmışlardır.”

Yarışmada kazananlara verilen ödüller ise şöyledir: Birinciye 50 lira ve kırmızı bir bayrak, ikinciye 30 lira ve lacivert bir bayrak, üçüncüye 20 lira ve turuncu bir bayrak, dördüncüye eflatun bir bayrak, beşinciye pembe bir bayrak verilmiştir.

Yunus Nadi’nin değerlendirmeleri

1935 yılındaki yarışmalarda jüri üyesi olarak yer alan Cumhuriyet gazetesi başyazarı Yunus Nadi daha sonra 8 Ağustos 1935 günü gazetedeki başyazısını Çiçek Bayramı’na ve Adalar’ın güzelleştirilmesi konusuna ayırıyor. Etkinliği bazı yönleriyle eleştiren Yunus Nadi şu değerlendirmeleri yapıyor:

“Bu yıl yapılan çiçek bayramı biraz vakitsiz yapıldı. Eğer vaktinde bile yapılsaydı Adalar kendilerinde yetişen çiçek çeşidlerinin şimdiki miktarına göre bizce henüz böyle bir bayram yapmağı hakketmiş sayılamıyacaklarından böyle bir bayram gene yersiz olurdu. Adalarda o zaman çiçek bayramı yapılabilir ki yalnız Adalarda yetişen en görülmemiş çiçeklerden yalnız ahalisi değil, bu bayramı kutlulamağa gelecek bütün İstanbullular küçük büyük demetlerle süslenebilsinler, ve orada herkes kucak kucak çiçeklerle canlı bir bahar yaşatsınlar. Adalarda henüz bu ileri güzellikte alabildiğine bol çiçekçilik yoktur. Söz aramızda çiçek bayramına başlangıç olarak bu yıl orada kurulan sözümüz yabana çiçek sergisi sadece ayıbdı. İstanbul şimdiki halinde bile çiçekçilikte o serginin üç beş kırık dökük saksıda gösterebildiğinden hiç olmazsa yüz kere daha üstündür. Bununla beraber bizce İstanbulun bütün çiçekçiliği bir araya getirilse iyi bir sergiye yetmesi gene şüpheli görülür. Halbuki Adadaki sergi fakirin fakiri bir “söz aramızda” kepazelikti. Bu fena sınama bize Adalarda yapılacak iyi işler sayımına kuvvetli bir fikir vermek faydasını vermişse gene kâr saymalıyız.”

Yunus Nadi ayrıca Adaların sorunlarının çözümü ve güzelliklerinin geliştirilmesi için önemli gördüğü br öneri de getiriyor:

“Bir taraftan Adaları, amma onların küçük büyük hepsini bu hale sokarken diğer taraftan onların yollarına çeki düzen vermeği unutmayız. Her Adada ve her Adanın denizile karasile her yanında oralarda gezmeğe gidecekleri memnun edecek türlü türlü eğlence ve istirahat yerleri yapılabilir. Adalarda otelcilik ve pansiyonculuk hükümlerine kat’iyyen dikkat olunan bir takım temelli kurallara uymak zorunda tutulur. Adalara gelen halkın kolay, kibar ve çok eğlenceli vakit geçirmeleri için yapılabilecek şeyler çoktur. O kadar çoktur ki altı ay oraya gelip gidecek halkı getirip götürmek için şimdiki vapur seferlerinin ve hatta şimdiki vapurların yetmediği görülebilir.

Bütün bu işler yapılabilmek için bir parçacık paraya ihtiyaç vardır, değil mi? Bu parayı Adalıların kendisi verir. Bu yıldan ve hatta bu günden tezi yok: Bütün Adalar halkı hükümete sunacakları bir mazbatayı imzalamağa koyularak bunda Adalara işliyen vapur biletleri ücretlerine birer kuruş eklenmesini ve bundan çıkacak para yekûnunun Adaları güzelleştirmeğe tahsis olunmasını istiyeceklerdir. Bu işin zorluğunu ilk üzerlerine alacak olanlar Adalarda oturan insanlardır. Onlar bunu seve seve yaparlar. Çünkü Adalar güzelleştiği, cennetleştiği zaman onların mülklerinin değeri ve kiraları şimdikinin birkaç katı artacaktır. Diğer halk ise şimdiki Adalar yerine birer cennete gitmek pahasına bilet başında bir kuruş fazla vermeği asla fazla bulmayacaktır.”

Sonraki Yıllar

İzleyen yıllarda büyük savaşın etkisiyle bu etkinliklerin yapılamadığı anlaşılıyor. Adaları Güzelleştirme Cemiyeti savaştan sonra ancak 1946 yılında bir Çiçek Bayramı düzenlemiştir. Bu etkinlik ile ilgili olarak Turing Otomobil Kurumu yayın organı olan Belleten dergisinde Lokman Hekim imzasıyla yayınlanan bir yazıda şöyle anlatılıyordu:

“Süslü arabalarda, bisikletlerde gezen Adalı gençlerin ve kızların türlü türlü çiçeklerle ziynetlenmiş balkonlardan birbirlerine ve ziyaretçilere çiçek atmakla nezaket ve zerafet göstermeleri ne kadar hoşuma gitti. (…) 13-14 sene evvel Büyükada’da bir Çiçek Bayramı yapıldı, Çiçek Sergisi açıldı. Bütün Adalardan ve İstanbul’dan getirilen çeşit çeşit çiçeklerden teşekkül etmiş sergiyi herkes takdir etmişti. Bu defa böyle bir sergi göremedim! Ben öyle zannederim ki Büyükada’da Mayıs sonlarında veya Haziran itidasında her sene yapılacak bir Çiçek Bayramı ile Çiçek Sergisi daha parlak olacaktır.”

Aynı etkinlikle ilgili olarak Vatan gazetesindeki habere göre güzel süslenmiş araba yarışmasında, on yıl önceki yarışmada da birinci gelen Büyükadalı Mihal Seferoğlu’nun arabası birinciliği kazanmıştır. İkinciliği İstanbul Çiçekçiler Cemiyeti, üçüncülüğü de Büyükada Arabacılar Cemiyeti’nin arabaları almıştır.

Son Çiçek Bayramı

Sonraki yıllarda İstanbul Belediyesi, Gülhane Parkında her yıl “Bahar ve Çiçek Bayramı” adı altında etkinlikler düzenlemeye başlar. Bunun sonucunda Adalar’daki Çiçek Bayramları sönümlenir.

Yayın organlarında yer alan son Çiçek Bayramı’nın tarihi 23 Temmuz 1961 tarihinde yapıldığını görüyoruz. Ekinlikle ilgili olarak Milliyet gazetesindeki haberde şöyle deniliyor:

“Adaları Güzelleştirme ve Şenlendirme Cemiyeti” bir Çiçek Bayramı düzenlemiştir. Yarın Büyükada’da başlayacak olan bayram, sabah saat 10’dan gece yarısına kadar devam edecektir. Bayrama Deniz Kuvvetleri Bandosu, mehter takımı, folklor ekipleri, çiçek arabaları katılacak, gece merkeplerle fener alayı yapılacaktır. 1950 yılından beri faaliyetlerine sekte vermiş olan cemiyetin düzenlediği bu bayram turistik bir filme alınacaktır. Bayrama Ada halkı ve Adaya gezmeye gidenler katılacaktır.”

Haberde sözü edilen filmin yapılıp yapılmadığını bilemiyoruz. Bu yıldan sonra Adalar’da bir Çiçek Bayramı yapılmıyor. Adaları Güzelleştirme Cemiyeti’nin de bu tarihten sonra göze çarpan bir faaliyet düzenlediğini göremiyoruz.


Yayınlanma Tarihi: 06 Temmuz 2023  /  Son Güncellenme: 07 Temmuz 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.