Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 217 – Temmuz 2023      Aziz İstanbul’dan Adalar’a

Aziz İstanbul’dan Adalar’a


Athanasios ve Marina Martinos Vakfı (AMMF) ile Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi (VKV) iş birliğinde düzenlenen “Aziz İstanbul” sergisi, Karaköy’deki Galata Rum Okulu’nda Mayıs ayında açıldı. Eş küratörlüğünü Dr. Fani-Maria Tsigakou ve Hülya Bilgi’nin yaptığı sergi AMMF koleksiyonlarından  Antoine Ignace Melling, Louis-François Cassas, Thomas Allom, Alfred-Marie-Joseph de Courville, Antoine-Laurent Castellan, Konstantin Kapıdağlı gibi ressamların toplam otuz-dört adet İstanbul resmini sunmakla kalmıyor, bu görsel şölen aynı zamanda Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonunda yer alan  18. ve 19. yüzyılda İstanbul’daki atölyelerde kiliseler için imal edilen gümüş ve sedef eserlerden yirmi beş parçalık bir seçki ile ete kemiğe bürünüyor. Bunların arasında kilise ayinlerinde kullanılan objeler (paten, kalis, ekmek kutusu, gülabdan), dini törenlerde kullanılan çeşitli kaplar ve adak eşyası da bulunuyor.[1]

Galata Rum İlkokulu Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Meri Komorosano, okulun başta Rum kimliği ve kültürel mirası olmak üzere birçok farklı kültürel kimlik ve birikimi bünyesinde barındırarak tüm İstanbul’u kucaklayan bir kültür, sanat ve eğitim alanı olarak faaliyet göstermeyi amaçladığını, Mimar Murat Tabanlıoğlu tarafından, Athanasios ve Marina Martinos Vakfı’nın desteğiyle restore edildikten sonra kapılarını yeniden ve ilk kez bu sergi ile açtığını ifade etmiş açılış konuşmasında.

Din, eğitim ve kültür alanlarında topluma destek sağlamak amacı ile 2016’da kurulan AMMF, Athanasios ve Marina Martinos’un kızları Athinoula’nın anısını yaşatmak adına hastanelere kaynak ve altyapı desteği sağlanmanın yanısıra, Yunanistan ve başka ülkelerdeki kilise ve manastırları da restore ederek dini mirasın korunmasına ve yaşatılmasına katkıda bulunuyor. AMMF’in böylesi tarihi bir binaya el uzatışı sadece Galata Okulu ile kısıtlı değil. Vakıf aynı zamanda Gökçeada’daki Rum cemaat okulunu yenilemiş ve Büyükada’daki Aya Dimitri Kilisesi’nin restorasyonunu da gerçekleştirmiş. Bilindiği üzere, bu kilise Alaçam Sokağı ve Zagnos Paşa Caddesi’nin köşesinde yer almaktadır ve Büyükada’nın Koruyucu azizi, Aziz Dimitrios’a (Hagios Dimitrios) adanmıştır.  “Kilise, Rum mimar Fistikos Kalfa tarafından tasarlanıp 1856 – 1860 seneleri arasında inşa edilmiştir. Kilisenin temellerinin atılması sırasında, işçiler, üzerinde imparator II. Justin’in (565-78) baş harflerinden bir kabartma bulunan bir sütun başlığı meydana çıkardılar. Bu başlık, şu an kilisenin avlusunda sergilenmektedir.”[2]

Athanasios ve Marina Martinos Vakfı sözcüsü Fani-Maria Tsigakou ise İstanbul’u “şehirlerin şehri” olarak tanımlayarak, “İstanbul’a gelmiş sanatçıların yarattığı bu eserler, gerçek yaşamdan sahneleri resmederken o döneme ait hafızayı da canlı tutuyor. Avrupa resim geleneklerinin estetik çeşitliliği ve farklı yönlerine ilişkin bilgi veren koleksiyonumuzu Galata Rum Okulu’ndaki sergide sunmaktan büyük memnuniyet duyuyoruz” diyor.[3]

Buraya kadarı işin basın bülteni ve sergi panosu kaynaklı “resmî” kısmı. Ben sergiyi uzun uzun gezdim. Elbette önemli bir sergi olmasının yanı sıra benim merakımı celbeden iki konu vardı: biri Prens Adaları’nı gösteren eserlerin sergide yer alıyor olması. İkinci ise Taş Mektep üzerinde tartışmalar sürüp giderken özel bir vakfın desteği ile Türkiye’nin ünlü mimarlarından Murat Tabanlıoğlu’na restorasyonu teslim edilen bir başka okulun -ki yakın zamana kadar pek çok başka sergi ve bienale / tasarım bienaline de ev sahipliği yaptığı için eski haline aşinaydım- nasıl bir yenilenme geçirmiş olduğu.

Önce birincisinden başlayayım: 1784’de Rus Elçisi’nin maiyetinde İstanbul’a getirilerek saray mimarı olarak görevlendirilen ve III. Selim’in kızkardeşi Hatice Sultan’a takdim edilen Alman ressam ve mimar Antoine Ignace Melling’i (1763-1831) duymuş olanlar çoktur diye tahmin ediyorum. En azından İstanbul’da on dokuz yıl kalan bu mimar/ressamın bina ve manzaralar kadar günlük yaşamı ve kıyafetleri de betimleyen gravürlerine aşinalığınız vardır. Tıpkı Thomas Allom gravürlerine olduğu gibi. Bu aşağıda göreceğiniz gravür eminim size Melling’i hatırlatacaktır:

Melling’in sergideki ada konulu eseri ise gerçekten nefis. “Büyükada’dan Heybeliada ve Diğer Prens Adaları’nın Görünümü” başlıklı eser 1802’de yapılmış, kağıt üzerine suluboya bir tablo. Fotoğrafını çektim ama eserin canlılığını, büyüklüğünü ve ihtişamını gerçekten yansıtmıyor.

Gravür ile tabloyu mukayese ettiğinizde aslında aynı olduklarını anlamak çok da zor değil.  Nitekim bir üstteki gravür de J. Goubaud’nun “Voyage Pittoresque de la Grece” başlıklı 1840 yılına ait albümünden alınma.

Hem Melling’in suluboyası hem de sergideki diğer eserler hakkında daha fazla bilgi edinmek için girişte, resepsiyonda bir örneği ziyaretçilere sunulan şık sergi kitabını karıştırdım ve görevli genç hanıma kitabı satın alıp alamayacağımı sordum. Anlaşılan kısıtlı sayıda ve sadece hediye olarak dağıtılmak üzere basılmış, ancak genç hanım bir yazı hazırladığımı öğrenince kitaptan ilgili sayfaların fotoğrafını çekmeme izin verdi. Eserle ilgili cümleleri aynen aktarıyorum:

“Bu görünüm, Prens Adaları’nın -dört büyük, beş küçük- en büyüğü olan Büyükada’dan bakılarak çizilmiştir. Suluboyada Melling’i kompozisyonu panoramik olarak yayma, pek çok unsuru ustaca seçip düzenleyerek görüntüye genişlik ve derinlik kazandırma becerisi açıkça görülür. İzleyicinin gözü, canlı renklerle boyanmış ön plandan puslu mavi tonlarla verilmiş ve içinden geniş bir mesafede yayılan adaların zarif konik kütlelerinin yükseldiği sakin mavi sulara kayar. Kompozisyonun yarısını kaplayan, uçsuz bucaksız bir gökyüzünün altında, uzaklardaki ufuk çizgisinin önünde, tepelerin silüetleri seçilir. Ön plandaki, bir vinyet gibi kurgulanan grup, görüntüye canlılık katar.”

Diğer bir Adalar görünümü ise Haliç’in iki yakasını gösteren panoramik İstanbul gravüründen bir detay.  Hollandalı gravür sanatçısı Joachim Ottens’in (1663-1719) bu dev ve etkileyici eserinin sol köşesinde Prens Adaları ile Marmara Denizi gözüküyor. Yine kitaptan edindiğim bilgiye göre “Ottens, bu resmî canlandırmak için Georges de la Chapelle’in o zamanlar çok meşhur olan kıyafet albümünden Recueil de divers portraits des principales dames de la Porte du Grand Turc, tirée au naturel sur les lieux, et Dédiez à Madame La comtesse de Fiesque. Par George de La Chapelle peintre de la ville de Caen (Paris, 1958), bir dizi resim” seçmiş.  Aşağıda gördüğünüz detayda Adalar orantısal olarak genele göre çok büyük ve yakın gösterilmiş. Bu da Adalar’ın güzelliğini vurgulamak için yapılmış olsa gerek.

Restorasyon konusuna gelirsek, bu hususta herhangi bir şekilde ahkam kesebilecek ya da iki okul binasını -Galata Rum Okulu ve Taş Mektep- mukayese edebilecek donanıma elbette sahip değilim. Genel bilgim, Neo-klasik tarzda inşa edilen ve 1910 yılında da açılarak eğitim vermeye başlayan Galata Rum Okulu’nun binasının 2012’de Rum Vakfı’na iade edildiği ve MEB’in isteği üzerine 2015 yılında da resmen kapatıldığı. Galata Rum Okulu’nu eski dönemlerdeki sergiler için de ziyaret ettiğimden, bu kez de önce ihtişamlı ana giriş kapısına yöneldim, neden sonra girişin yandan verildiğini fark ettim. Güvenlik noktasından geçtikten sonra doğrudan serginin yapıldığı kata asansörle çıktım. Alan gerçekten harikulade idi. İşte o esnada nedense aklıma Taş Mektep geldi ve içimden, “Keşki yakın zamanda restorasyonları tamamlanan bu iki okul binasını tek metinde buluşturan bir yazı kaleme alsa birileri” diye geçti.

Sergi 12 Kasım’a kadar Salı-Pazar günleri saat 10:00-18:00 arası ücretsiz ziyaret edilebiliyor. “Aziz İstanbul” ile Adalarımız arasına ilmek atan bu nefis sergiyi gezmenizi tavsiye ederim.

[1] https://www.aa.com.tr/tr/kultur/aziz-istanbul-sergisi-galata-rum-okulunda-acildi/2899575

[2] https://www.adalarturizm.org/cms/tr/component/k2/item/31-buyukada-aya-dimitri-kilisesi

[3] https://artam.com/makaleler/sergiler/galata-rum-okulu-aziz-istanbul-ile-yeniden-acildi


Yayınlanma Tarihi: 07 Temmuz 2023  /  Son Güncellenme: 07 Temmuz 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.