Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 215 – Mayıs 2023      Tarihi Mirası Depreme Hazırlamak İçin Prens Adaları “Pilot Alan” Seçildi

Tarihi Mirası Depreme Hazırlamak İçin Prens Adaları “Pilot Alan” Seçildi

Prof. Dr.


Haluk Eyidoğan, Prof. Dr.
İTÜ Jeofizik Mühendisliği Bölümü Emekli Öğretim Üyesi


İstanbul Büyükşehir Belediyesi 7 Nisan 2023 tarihinde İstanbul Planlama Ajansı (İPA), “İstanbul’un Mirası ve Deprem Riskinin Yönetimi” başlıklı bir bilgi paylaşım ve çalışma toplantısı düzenledi.

Davetli kişilere gönderilen davet yazısında şöyle bir açıklama vardı:

İstanbul mirasının kültürünü, tarihini, ilgili somut ve soyut değerlerin tümünü kapsayacak şekilde korunması ve gelecek nesillere aktarılması için kültürel mirasa yönelik olası tehditleri azaltmak, afetler sonucu gördüğü zarar ve kayıpları en aza indirmek ve kültürel mirasın korunması için bir afet yönetimi planı geliştirilmelidir.

Bu kapsamda:
Ulusal ve uluslararası kurum, kuruluşların yapmış olduğu bütün çalışmalar ışığında İstanbul’da kültürel mirasın özgünlük, bütünlük ve sürdürülebilirlik değerlerinin korunarak tarihi çevrelerde kültürel mirasa yönelik olası afet risklerinin tanımlanması ve azaltılması ile kültür varlıklarının afetlerden en az zararla kurtulması kapsamında İBB Miras, İMO (İnşaat Mühendisleri Odası) ve İPA (İstanbul Planlama Ajansı) ortaklığında “İstanbul’un Mirası ve Deprem Riskinin Yönetimi Çalıştayı” düzenlemekteyiz.”

Deprem riskinin yönetimi konusunda alanında uzman akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, kurumlar ve diğer tüm paydaşların katılımları ile mevzuat önerileri sunarak İstanbul mirasının korunmasına yönelik gelecek vizyonunu ortak akıl ile ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Katılımcı bir süreç yürütülerek İstanbul’da meydana gelebilecek depremde, kültür varlıklarında oluşabilecek risklerin önlenmesi ve yönetimi konusunda bilimsel bulguları ve deneyimleri ele alacağımız toplantımıza katılımınız bekliyoruz”

İBB Deprem Bilim Üst Kurulu Üyesi olarak ve daha önce Prens Adaları’nın deprem tehlikesi, depremin oluşturacağı riskler ve bu risklerin azaltılması konularıyla özellikle ilgilenen biri olarak bu toplantıya ben de katıldım 1, 2, 3, 4, 5. Toplantıya konuyla ilgili çok farklı sektörlerden katılım oldu. Toplantı iki etap halinde yapıldı. Sabah-öğle arasında konuyla ilgili açılış konuşmaları ve davetli uzmanların sunuları vardı. Toplantıya altmış beş kurumdan iki yüz uzman katıldı. Sabah toplantısında tarihi mirasın koruma ve güçlendirme mevzuatı, İstanbul’un metruk sorunu, tarihsel dönemde olmuş büyük depremlerin İstanbul’daki tarihi miras yapılar üzerindeki etkileri, deprem riskinin yönetimi kılavuzunun hazırlanması, tarihi yapılarda güçlendirme önerileri, yerel zemin koşullarının etkileri ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depreminin kültür varlıklarında oluşturduğu hasar konuları hakkında toplam altı sunu yapıldı. Öğleden sonraki etkinlik ise konuyla ilgili olarak mevzuat, proje mevzuat, güçlendirme, zemin ve acil afet planı başlıkları altında oluşturulan yuvarlak masa toplantıları düzenlendi. Masa toplantıları sonrası tüm paydaşların katıldığı bir genel değerlendirme toplantısı düzenlendi.

İstanbul’da tarihi ve kültürel varlıkların olası bir depremde kaybedilmemesi için ilgili yönetmeliklerin ve mevzuatın yeniden değerlendirilmesi ve yerel ve merkezi yönetim işbirliklerinin geliştirilmesi üzerine bilim insanları, uzmanlar ve yöneticiler görüşlerini tartıştılar ve İstanbul için hazırlanacak bir kılavuzun içeriğini tartıştılar.

Hazırlanacak kılavuz için önerilen amaç ve hedefler şunlardır:

  • Afet öncesinde tarihi yapıların taşıyıcı sistemlerinin depreme karşı güvenlik durumunun belirlenmesi,
  • Yapısal sorunlarının ayrıntılı olarak saptanması için yürütülecek inceleme ve araştırmaların tanımlanması,
  • Deprem ve düşey yükler altında hesaplama temel ilkelerinin belirlenmesi,
  • Buna bağlı olarak elde edilen sonuçlar doğrultusunda, koruma ilkelerine uygun müdahalelerin projelendirilip uygulanması,
  • Afet sonrasında ise, kılavuzda tanımlanan geçici acil müdahaleler yardımıyla, hasar gören kültür mirasının desteklenerek ayakta tutulması, onarım hazırlıkları yapılırken göçmenin engellenmesi hedeflenmektedir.

İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, İstanbul’da otuz beş bin tescilli kültür varlığı olduğuna dikkat çekerek, bu varlıkların on yedi bin dokuz yüzünün deprem bakımından riskli bölgelerde yer aldığı ve deprem sırasında bu yapıların kaybedileceğini ve bu yapılar içerisinde üç bin beş yüz yapının da metruk durumda olduğunu ifade etti. İBB bu tür yapılarla ilgili olarak yapı sahiplerine ve ilgili tüm kurumlara dilekçe yazarak bu binaların bir an önce ele alınması konusunda uyarılarda bulunuyor. Ancak, Kültür Bakanlığı’ndan bu konuda finansal destek alınamadığı belirtiliyor. Üç bin beş yüz metruk binanın bin tanesine öncelikle odaklanılmış ve dört yüz tanesi ile ilgili suç duyurusunda bulunulmuş. Polat, birçok tarihi miras yapısının kullanımda olması nedeniyle olası bir depremde içerisinde yaşayanlarının hayati tehlikeyle karşı karşıya olduğuna işaret ediyor.

Mahir Polat, deprem risklerinin tespiti ve rölöve/restorasyon çalışmalarında inşaat mühendislerinin kullanılmaması önemli sorun olduğunu belirtti. Statik raporlama çalışmasının mevzuatta yer almaması ve restorasyon projelerinde inşaat mühendislerinin de kurullarda yer almamaları nedeniyle depreme karşı güçlendirme konularında kurullar yetersiz kaldığı belirtildi. Mevcut mevzuatın kültür varlıklarını depreme hazırlamak bakımından çok yetersiz olduğuna değinildi. Mevcut mevzuatın bu haliyle kalması durumunda İstanbul’da deprem nedeniyle yıkılacak veya ağır hasar alacak sivil kültür varlıklarında can kaybının dört yüz bine ulaşabileceğine işaret edildi. Çağdaş yapılar alanında mevzuat ve deprem yönetmeliğinin 2018’de yenilendiği ve uygulamaya girdiği, ancak Koruma Kurulları’na gelen restorasyon projelerinde statik proje zorunluluğu olmadığı, dolayısıyla bununla ilgili bir yönetmeliğin de bulunmadığı dile getirildi. Mahir Polat, Kahramanmaraş depremi sırasında daha önce restorasyon görmüş tarihi eserlerin de depremde yıkılmasının, restorasyon uygulamalarının depreme dayanım sağlamadığını ortaya koyan acı bir sonuç olduğunu belirtmiştir.

Kültür varlıklarını depreme nasıl hazırlayacağı ve güçlendirmelerin nasıl yapılacağı konusunun çok önemli olduğu ve bu sorunun gündeme getirilip tartışılması gerektiği belirtildi. Örneğin “cephe korumalı restorasyon uygulamaları” konusu gündeme taşınabileceği hatırlatıldı. Rant arayışından konuyu ayırarak, önce uygulama ve yaklaşım ilkelerinin belirlenmesi gerektiği söylendi. Restorasyon yaklaşımlarında sorun olduğu, bu amaçla güçlendirme odaklı restorasyon uygulamalarını yapmak üzere yöntemler geliştirilmesi önerildi. Mahir Polat bu anlamda “Önleyici Koruma” kavramının gündeme gelmesi gerektiğini ve bu doğrultuda mevzuat ve uygulamaların ele alınması gerektiğini anlattı.

İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel, Tarihi Yarımada’nın tümünün deprem riski altında olduğunu, İstanbul’un tümündeki tescilli yapıların %51’inin (17.979) risk altında olduğunu ve bu riskliler içinde üç bin altı yüz Anıt Eser, on bin sekiz yüz sivil mimarlık varlığı olduğunu söyledi. Önlem alınmaz ise dört yüz bin kişinin risk altında olduğunu belirtti. 2017 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü, KTB tarafından çalışılarak yayınlanan Tarihi Yapılar için Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu’nun kullanılmadığını, koruma kurullarının bu kılavuzu bilmediğini söyledi. Bu Kılavuz nasıl daha etkin bir hale getirilebilir ve kullanılması sağlanabilir? İBB Miras olarak Bütünleşik Afet Yönetimi ile konuya yaklaştıklarını anlatan Özel, deprem öncesi, sırası ve sonrası etaplarının bir bütünlük içinde planlandığını anlattı. Deprem öncesinde kültür varlıklarına yönelik olarak izledikleri adımlar: önleyici koruma, deprem güvenliğinin belirlenmesi, takip, güçlendirme, restorasyon. İBB Miras, tanımlanan adımların hayata geçirilmesinde Denetim ve Danışmanlık olarak iki başlıkta toparlamış yaptıklarını. Özel, danışmanlık başlığında altında Bütünleşik Afet Yönetimine ilişkin bir Bilim Kurulu oluşturulduğunu söyledi. Danışmanlık başlığında ise “Tarihi yapılarda hızlı depremsellik değerlendirmesi pilot uygulaması” başlığında bir proje başlattıklarını ve bu kapsamda iki pilot alan belirlediklerini açıkladı. Biri Prens Adalarımız, diğeri ise Tarihi Yarımada’daki Balat Mahallesi. Bu açıklama, Adalarımız için hem tarihi yapıların hem de diğer yapıların olası bir büyük depreme hazırlanması ve önlemlerin alınması ve dirençli bir Adalar İlçesi oluşturmanın önemli bir başlangıcı olarak görülmelidir. Bu süreçte, Adalar’da konuyla ilgili her sektörün ve yetkilinin konuyla ilgili destek ve katılımda yer alması çok yapıcı olacaktır. Adaların tarih mirası yapıları dahil tescilli veya tescilsiz tüm yapılarının korunması, geleceğe taşınması ve güçlü (dirençli) yaşam alanları yaratılması “Adalıyım” diyen herkesin ve yöneticilerin ödevidir.

Prens Adalarına bağlılık duygusunu taşıyan ve tarihi miras yapılarının dahil uzun erimde deprem tehlikesi altındaki tüm yapıların deprem hazırlanması ve olası depremde kayıpların en aza indirilmesi sürecinin çok önemli olduğunun bilincinde olan biri olarak önerilerim şunlar olacaktır:

  • Deprem riskleri ve yerleşime uygunluk için Adalar özelinden hazırlanmış olan deprem, tsunami, heyelan ve maruz kalınacak ivme hareketleri5 dahil çoklu tehlikeleri belirleyen mikro bölgeleme haritalarını halihazırlar haritalarla çakıştırarak Adalar’ın en fazla risk içerdiği ve bu alanlarda da tescilli ve tescile değer kültür varlıkları içinde gözle görünür biçimde en riskli olanların hangilerinin olduğunun tespit edilmesi,
  • En riskli alanlardaki en riskli kültür varlıklarına ilişkin tüm paydaşlarca acil önlem alınması gerektiğine dair yazışmaların ve alınacak önlemlerin başlatılmasını sağlamak ve süreci izlemek,
  • Tescilli Kültür Varlıkları sahiplerini/paydaşlarını mülkleri ile ilgili risk analizi yapmaları konusunda teşvik etmek ve bilgilendirmek, yapılarına ilişkin rölöve ve diğer bilgilerin var olup olmadığını sormak, yapılanlarla ilgili yapılarının risk durumuna ilişkin ilk tespitlerini toplamak. Bu bilgiler sayesinde acil müdahale gerektiren riskli binaların hangileri olabileceği ve bunlara ilişkin bilgilerin durumunun ne olduğuna dair ilk tespitleri derlemek,
  • Özel şahıslardaki tescilli mülklerin risk analizine ilişkin ilk yoklamayı sahada bil fiil dolaşarak, gözle bakarak tespit etmeye çalışmak. Üniversitelerde yapılmış olan RRR projeleri toplanarak bir bilgi arşivi oluşturmaya çalışmak,
  • İlk yoklama çalışmaları sonucunda kültür varlıklarının karşı karşıya olduğu riske ilişkin bir ilk durum ortaya çıkacaktır. Acilen müdahale edilmesi gereken yapılar ve dokular listesinden hareketle bu varlıklara ilişkin yapı bazında analizlerin yapılmaya başlanmasını sağlamak,
  • Adalarda hali hazırda izni alınmış basit onarım(!) ve restorasyon uygulamaları için acilen deprem riskine karşı güçlendirme tedbirlerine ilişkin bilgilendirme, yönlendirme ve teşvik çalışması yapılmasını sağlamak,
  • Kültür Varlıkları’nın deprem riskine karşı güçlendirilmelerinin önemi konusunda kamuoyuna doğrudan ve doğru bilgi aktarabilecek bir iletişim sistemi oluşturmak.

Kaynaklar

  1. Eyidoğan, H. 2017. https://arsiv.adalidergisi.com/cms/2010-2019/2017/sayi-147-eylul- 2017/makale/2145/tsunami-ve-prens-adalarimiz
  2. Eyidoğan,H., 2017. https://arsiv.adalidergisi.com/cms/2010-2019/2017/sayi-142-nisan- 2017/makale/1852/prens-adalari-halkinin-ve-tarih-ve-kultur-mirasinin-depremlerden-korunmasi-gorevi- depremden-sonraya-mi-kaldi
  3. Eyidoğan, H. 2018. https://arsiv.adalidergisi.com/cms/2010-2019/2018/sayi-154-nisan-2018/makale/2405/yeni- deprem-yonetmeligi-ve-adalar
  4. Eyidoğan, H., 2019. Prens Adaları’nın üç afetinden biri:Deprem, Adalı Dergisi, sayı 170, 5 sayfa. https://arsiv.adalidergisi.com/cms/2010-2019/2019/sayi-170-agustos-2019/makale/2711/prens-adalari-nin-uc- afetinden-biri-deprem
  5. Eyidoğan, H., 2023. Adalar İlçesi̇’nin (Prens Adaları) Olası Deprem-Tsunami Tehli̇ke Değerleri̇ ve Yapı Stoku İlişki̇leri̇ Kapsamında Risklerinin Değerlendirilmesi ve Öneriler https://drive.google.com/file/d/1qUAJlQJkeh33b8HNFabA-GwzBR6SokqD/view?usp=share_link
  6. Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu, Vakıflar Genel Müdürlüğü, 229 sayfa. https://cdn.vgm.gov.tr/organizasyon/organizasyon12_030619/kilavuz.pdf

Yayınlanma Tarihi: 05 Mayıs 2023  /  Son Güncellenme: 06 Mayıs 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.