Paylaş
Tüm Sayılar      2023      Sayı 215 – Mayıs 2023      Güçlendirmede Yeni Bir Bakış Açısı – Yeni Kavramlar

Güçlendirmede Yeni Bir Bakış Açısı – Yeni Kavramlar

Y. Mimar


Büyük afetten sonra her geçen gün depreme karşı risk azaltma eğilimimiz ve motivasyonumuz düşmekte. Gündemin baş döndürücü bir şekilde değişmesi ve gündemi asıl işgal eden konuların seçim ve sığ siyaset olması insanlarımızı gerçeklikten koparıyor. Bu hep böyle oluyor. Türkiye’nin en büyük sorunu deprem iken bizler sahicilikten uzaklaşıyoruz. Bu yakınma durumuna çok sık geleceğiz anladığım kadarı ile.

Konumuz her zamanki gibi Adalar’la ilgili. Geçen ay Adalar ilçesinin depreme karşı risk azaltma konusunda bir pilot bölge olması için önerilerde bulunmuş, yetkililere de bu önerilerimizi resmi yollardan ve yayın yoluyla ulaştırmıştık. Tepkiler olumluydu ama hâlâ bir eylem planımız yok. Bazı hazırlıkların yapıldığını biliyoruz. Adalar’ın kültürel miras yapı stoğunun deprem riski karşısında güçlendirilmesi konusu geçen İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından yapılan ve İstanbul çapında konuların ele alındığı bir toplantıda masadaydı ve Balat ilçesi ile birlikte Adalar ilçesi pilot çalışma alanı olarak kabul edildi. Bu kararın somut yansımalarını bekliyoruz.

Daha önce de sözünü ettiğimiz gibi her yerde olduğu gibi Adalar’da da en riskli yapı grubu betonarme binalar. Bu binaların hemen hemen tamamı zor durumda; ya yıkılarak yeniden yapılmaları  ya da güçlendirilmeleri gerek. Geçerli yapılaşma koşullarına ve hazırlanmakta olan imar planına baktığımız zaman yıkımdan sonra yapılacak yapıların hiç birinin bu gün kullandığı inşaat emsalini yakalaması mümkün değil. Biliyoruz ki bugün kullanılan alanların büyük bir bölümü kaçak olarak yapılmış. Ayrıca bir kaçağı olmayan iskanlı, 1980 ‘lerin imar koşullarında yapılmış olan bir  apartman yapısının yerine verilen yeni kullanım alanı hakkı da mal sahiplerini tatmin etmeyecek. Can derdinden çok mal derdi hep önde. Mal canın yongası. “Küçük olsun sağlam olsun” mu? ,”Çürük olsun büyük olsun” mu? Kimse bu soruları sormayı sevmiyor. Bu durumda ilk aklımıza geçen mevcut kullanım alanlarımızı kullanabileceğimiz bir yol bulmak; o da güçlendirme.

Güçlendirme deyince insanlarımızın aklına yamalanmış, pansuman yapılmış binalar geliyor. Binanın neresi çürükse veya güçsüzse oraya yapılacak takviyenin güçlendirme olduğunu düşünüyorlar. Sonra da soruyorlar güçlendirilince bina sağlam olur mu diye? Doğru hesaplanır ve doğru uygulanırsa tabii ki sağlam olur.

Ahşap karkas veya yığma yapılar için bu sade bakış şekli o kadar da gerçek dışı değil. Ama konu kolon ve kirişlerden oluşan bir çerçeve sistem olan betonarme binalar olunca iş biraz farklı. Bir de beton gibi her türlü imalat hatasına açık, esnek olmayan ve ağır bir malzemeden söz ediyorsak işler daha da ciddi. Bu durumda karkas sistemi güçlendirmek gerekiyor. O da şu demek: Mevcut kolon, kiriş ve döşemelerin olması gereken mukavemet değerlerine kavuşturulması ve bağlantı noktalarının yanal kuvvetlere karşı dayanabilecek şekilde sağlamlaştırılması. Bu değerler sağlandığı zaman binanız güçlenmiş demektir. Nasıl ki yeni bir bina bir “mühendislik işi “ ise güçlendirilmiş bina da aynıdır. Rastgele, bilgisizce yapılan yeni bir yapı yeni olmasına rağmen nasıl dirençsiz oluyorsa, doğru hesaplarla güçlendirilmiş bir eski yapı da güçlü oluyor. Yani konu BİLİM.

Şimdi gelelim güçlendirme yöntemlerine. Bu yöntemleri temelde ikiye ayırıyoruz; Konvansiyonel yöntemler, inovatif yöntemler.

Betonarme yapılarda konvansiyonel güçlendirme nedir?

Yukarıda sözünü ettiğimiz gibi mevcut yapının taşıyıcı elemanlarını iyileştirmek için bu elemanlara bazı takviyeler yapıyoruz. Bu takviyelerde kullandığımız malzemeler ise beton, çelik ve karbon elyaf. Kolonların ve kirişlerin kesitlerini büyüterek betonarme ceket ile giydirilmesi ilk bildiğimiz yöntemlerden.

Beton ceket giydirilmek üzere hazırlanmış betonarme kolon ve kirişler

Gene kolonların ve kirişlerin çelik profiller ile kafes içine alınması da uygulanan yöntemlerden.

Çelik profillerle sarılmış betonarme kolon ve kirişler

Karbon elyaf ile sarılarak güçlendirilmeleri de bir başka yöntem.

Karbon elyaf malzeme ile sarılmış betonarme kolon ve kirişler

Bu sıraladığımız üç yöntemde de mevcut yapının taşıyıcı sisteminin tamamen ortaya çıkarılıp üzerinde çalışılması gerekiyor. Taşıyıcı elemanların üzerindeki sıvaların sıyrılması, seçtiğiniz yönteme göre kolon diplerinde döşemede açmanız gereken beton döküm delikleri veya metal profil geçmesi için kırımlar, kirişlerin çevresinin de aynı şekilde açılması delinmesi. Bölücü duvarların kolon ve kirişlerle birleştiği yerlerde tuğla duvar yıkımları ve bu kadar fazla yıkımın sonunda yenilenmesi gereken su ve elektrik sistemi, döşemeler, sıvalar, boya, vs. işleri. Zemin katlardaki dairelerin döşemelerinin tamamen kaldırılarak binanın temellerine kadar inip yeni bir betonarme radye temel yapmak. Yani tam bir inşaat. Bu güçlendirme yöntemlerinin hepsi ciddi bir inşaat faaliyetidir. Bina olduğu gibi şantiye durumuna gelir, siz başka bir yere taşınırsınız ve işler bittikten sonra da dairenize dönersiniz.

Bu yöntemler kabul görmüş yöntemlerdir ancak her durumda uygulanamayabilir. Düşey taşıyıcıların kesitlerinin büyümesinden dolayı yaşam alanı kaybına neden olabilirler. Ayrıca binada başka hasarlar oluşturdukları için ek zaman ve ek maliyetler getirirler. Yapı tahliye edilmeden bu yöntemleri uygulamak mümkün değildir. Daha yaratıcı ve yenilikçi yöntemler olamaz mı?

İnnovativ (yenilikçi) yöntemler

Japon Maeda Coorp. – Türkiye tarafından tanıtılan bu sistemi sizlere sunmak istiyorum.

https://gkmc.com.tr/teknolojilerimiz-ve-hizmetlerimiz/master-disk-ankraj/

Binayı deprem riskine karşı korumanın bir yolu da binaya içerden müdahale etmeden riski azaltmak olabiliyor. Bunun için yöntemler geliştirildi. Çok yüksek olmayan, dikdörtgen planlı ve kapalı çıkmaları bulunmayan yapılar için bina çevresine yapılacak ilave bir çerçeve sistemi ile binaya her yönden gelebilecek deprem ivmelerine karşı direnç sağlayan bir yöntem uygulanıyor. Bu yaklaşım üzerine çalışmalar Japonya’da geliştirildi.

Binanın taşıyıcı elemanlarının dayanımları belirlendikten sonra bir ana betonarme çerçeve cephelerden binaya bağlanıyor. https://gkmc.com.tr/teknolojilerimiz-ve-hizmetlerimiz/master-disk-ankraj/

Bu çerçeveler yapının kullanımı devam ederken binaya eklenebiliyor. Yapının taşıyıcı sistemine harici betonarme çerçeveler ekleyerek mevcut yapının depreme karsı güçlendirilmesi metodudur.

Binaya dıştan giydirilmiş betonarme çerçeve sistemi

Bu metodun en önemli özelliği ve avantajı, yapıyı boşaltmadan, inşaatı sürdürebilmek ve binanın iç mekanlarında hiçbir değişiklik olmaması. Kapıların da döşemelerin de muslukların da yerinde kalması tabii büyük bir konfor.

Bu çerçeveler yapının cephelerindeki taşıyıcı kolon ve kirişlere bağlanıyor. Buna ankraj diyoruz. Bu bağlantıların doğru yapılabilmesi için özel olarak imal edilmiş ortasından mil geçen daire formunda bir ankraj elemanları kullanılıyor.

https://gkmc.com.tr/teknolojilerimiz-ve-hizmetlerimiz/master-disk-ankraj/

Bu ankrajlar dışardan eklenen betonarme çerçeveyi yapının dış taşıyıcılarına bağlayarak ve deprem kuvvetleri ile birlikte salınmasını sağlayarak yükü çerçeveye aktarıyor. Bu bağlantı elemanları sistemin önemli bir parçası.

Binayı dıştan saran çerçeveler betonarme elemanlar. Bunları hazır (prekast) elemanlar olarak getirip monte etmek de mümkün, yerinde dökmek de.  Bu çerçeve sisteminin çelik profillerden üretilebilmesi de ayrıca incelenmesi gereken bir konu.

Dışardan çerçeve ile betonarme binaları güçlendirme yönteminin uygulanabilmesi için yapıların şu özelliklerinin olması önemli:

  • Binanın beş-altı kattan fazla yüksek olmaması,
  • Bina cephelerinden geçen taşıyıcı elemanların olması gereken beton dayanımına sahip olması (minimum 12 pascal)
  • Binanın kapalı ve açık çıkmalarının güçlendirme çerçevesinin takılmasına olanak sağlayacak durumda olması. Mümkünse hiç çıkma olmaması.

-https://gkmc.com.tr/teknolojilerimiz-ve-hizmetlerimiz/master-disk-ankraj

Adalar’da bu özelliklere sahip birçok yapı var. Özel durumlarda bu sistem ile birlikte metal deprem sönümleyiciler ve karbon elyaf takviyeleri ile melez çözümler bulmak da mümkün. Adalar’da ki birçok riskli betonarme bina için bu yöntem bir güçlendirme tipolojisi olabilir.  Yeter ki hesaplar doğru olsun, imalat doğru yapılsın.


Yayınlanma Tarihi: 05 Mayıs 2023  /  Son Güncellenme: 06 Mayıs 2023


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.