Paylaş
Tüm Sayılar      2024      Sayı 228 – Haziran 2024      “Hafızayı İşlemek”: Heybeliadalılar’la Fotoğrafa Nakış

“Hafızayı İşlemek”: Heybeliadalılar’la Fotoğrafa Nakış

Prof. Dr.


Karakutu Derneği’nin* Heybeliada’da düzenlediği “Semtlerle Şehrin Hafıza Katmanları: Adalar Atölye Dizisi”** kapsamında 10 Mart 2024’te gerçekleşen “Hafızayı İşlemek: Fotoğrafa Nakış Atölyesi”nin yürütücüsü Damla Sandal’dı. Serinin bu ilk atölyesinde Heybeliadalı katılımcılar mahallelerinin eski sakinlerinin Heybeli Sahaf arşivlerindeki fotoğraflarının kopyalarına renkli nakışlar işlediler. Atölyenin başlangıcında, Heybeli Sahaf’ın sahibi Nazım Hikmet Erkan fotoğraf arşivciliği ile ilgili deneyim ve anılarını paylaştı.

Kent hafızası, insan hakları, geçmişle yüzleşme, toplumsal cinsiyet eşitliği ve gençlik hakları alanlarında uzun yıllardır akademik ve sivil alanda çalışmalar yürüten ve Karakutu Derneği’nin yönetim kurulu eş başkanı olan Damla Sandal, Hafızayı İşlemek Atölyeleri’nde “eski fotoğraflardaki gündelik yaşama, mekânlara, insanlara nakış yoluyla müdahale ederek yaşadığımız anla bağ kurmaya” davet ediyor. Başlangıç seviyesinde nakış tekniklerini öğrenen atölye katılımcıları, geçmişi belgeleyen ve hatırlatan fotoğraflar üzerinde nakış ile müdahalelerde bulunuyorlar. Böylece, hem dün ile bugün arasında, hem de diğer katılımcılar ile aralarında yeni ve özgün bağlar örülmüş oluyor.

Heybeliada’daki İnönü Müzesi’nde gerçekleşen atölyede de, katılımcılar adanın eski sakinlerinin fotoğraflarda ölümsüzleşen anlarına renkli iğne ve ipliklerle “bağlandılar”. Fotoğraf karelerinde vurgulamak istediklerini, gözükmeyenleri ya da özlemlerini nakışladılar. Kimi asfalta çiçek, kimi denize balık, kimi havaya martı işledi, kimisi de bahriyelilerin teknesini renklendirdi. Bu renkli, nakışlı ve neşeli atölye deneyimini  adaya taşıyan Damla Sandal sorularımızı yanıtladı.

 

“Hafızayı İşlemek” ne anlama geliyor? Bu atölyelerine ne zaman ve nasıl başladınız? 

Hafızayı İşlemek benim fotoğrafa nakış yapma yolculuğumun başka insanlarla buluşma hali. Yaklaşık altı yıldır eski fotoğraflara nakış yaparak toplumsal hafıza, geçmişle yüzleşme, toplumsal cinsiyet eşitliği gibi konuları oluşturduğum bu kolajlarla ifade etmeye çalışıyorum. Sonra bir gün bu pratiğimi insanlarla bir araya gelerek yapmaya karar verdim. Bir buçuk yıldır da bazen dar bazen de kalabalık ekiplerle çeşitli mekânlarda bir araya gelerek atölyelerimi yapıyorum. Gündelik yaşamdan kareler seçiyor, geçmişi bugüne bağlıyor ve işliyoruz.

Atölyelerinizin amacı nedir?

Atölyeler benim için gündelik yaşamlarımızın farkına varmak, birlikte durup düşünmek ve nakış yapmak demek. Aslında hem artık pek sık karşılaşmadığımız nakış pratiği ile bir deneyim yaşıyoruz, hem de sonunda elimizde kendi el emeğimizle taçlanmış bir fotoğraf ile ayrılıyoruz. Bir yürütücü olarak her atölyenin başka bir deneyim sunduğunu söyleyebilirim. Buradaki en önemli faktör katılımcılar. Çoğunlukla her atölye için farklı bir seçki yapmaya gayret ediyorum.

Bu çalışmayı Heybeliada’da yapma fikri nasıl ortaya çıktı?

Heybeliada’da Karakutu için bir atölye dizisi yapma fikri ortaya çıkınca ben de “Hafızayı İşlemek” atölyemle dahil oldum. Uzun soluklu bir atölye dizisinin açılışını yapıyor olma heyecanını taşıyordum. Aslında İnönü Müzesi’nin arka bahçesinde yer alan taş mekânı gördüğümde başladı heyecanım. Çünkü benim için aynı zamanda ara sıra ziyaret ettiğim bir adanın derinliklerine inmenin de ilk adımıydı bu. Şimdi haftalar süren bu serüveni daha önceki Heybeliada ziyaretlerimle kıyaslayınca bıraktıkları his arasındaki mesafeyi çok daha net görebiliyorum.

Heybeliada’da nasıl bir fotoğraf seçkisi ile çalıştınız?

Heybeliada’da yapacağımız atölye için Heybeli Sahaf ile görüşmüştük. Aslında Heybeliada deyince aklıma gelenlerden biri de Heybeli Sahaf’ta daha önce gördüğüm ve bir daha asla bulamadığımız bir albümdür. Ara ara gidip o albümü sorardım. Sonra atölye için Heybeli Sahaf’ın sahibi Nazım Hikmet Erkan ile buluşmamızda bu anımı da anlatmıştım ve o albümü de aramıştık. Sonra Heybeli Sahaf arşivinden atölye için fotoğraf seçmeye çalıştık. Ada hafızasından seçtiğimiz karelerle düştük yola.

Atölye nasıl geçti?

Nazım Hikmet Erkan ile yaptığımız atölyede öncelikle onun arşivleri hakkında konuştuk. Bize adadaki fotoğraf albümleri ve arşivlerinin hikayelerinden bahsetti. Sonrasında ise adalıların seçtiği fotoğrafları nakışlamaya başladık. Bostancı’dan kalkan vapurla Heybeliada’ya gelmiştim. Hemen karşı kıyıdaydım ama neticede dışarıdan geliyordum. Yıllardır Heybeliada’da yaşamış insanların yine ada fotoğraflarına olan yorumlarını görmek ilginç bir deneyimdi benim için.

Bu atölye ve sonrasında Heybeliada ile ilişkiniz nasıl dönüştü?

“Semtin Hafıza Katmanları” atölye dizisi boyunca atölyelerin büyük bir kısmına katıldım ve Heybeliada’nın derinliklerini adalıların anıları, deneyimleri, anlatımları ile yavaş yavaş görmeye tanımaya başladım. Ebru Cika ile yaptığımız Drama atölyesinde onun duvara astığı eski fotoğrafları görünce temas etmenin, kapıları aralamanın zenginliği ile karşı karşıya kaldım. Heybeliada’daki atölye özünde kentte eski fotoğraflara ulaşabildiğim tek mekân olan sahafları aşıp insanlarla birebir temas etmemi sağlamıştı.

Atölye sonrasında yaptığımız Çam Limanı sohbetini ve sohbetlere konu olan Paşabahçe Vapuru anılarını dinlemek, albümlere bakmak, tarifler üzerine konuşmak usul usul akan suyu takip edip membaına ulaşmak hissi yarattı bende.

“Semtin Hafıza Katmanları” başlığı altında yaptığımız bu buluşmaların hakikaten katman katman adayı da adalıyı da açtığını düşünüyorum. Tüm süreç boyunca yaşadığım mekânsal deneyim tarif edilemezdi. Bu yolculuğumuza devam edeceğimizi bildiğimden “Hafızayı İşlemek” atölyeleri için de çok heyecanlıyım. Çünkü farklı formatlarda buluşacağımız, hikayeleri ilk ağızdan dinleyeceğimiz, uzun uzun işleyeceğimiz yeni buluşmalar da olacak.

* 2014 yılından beri düzenlediği hafıza çalışmaları programları ve hafıza yürüyüşleriyle, gençlerin insan hakları ve demokratik değerler konusunda duyarlılık kazanmasını hedefleyen Karakutu Derneği hakkında ayrıntılı bilgi için: https://karakutu.org.tr

**Karakutu @Heybeliada Semtlerle Şehrin Hafıza Katmanları: Adalar 1 atölye dizisi ile ilgili Adalı Dergisi’nin Mayıs sayısında yayınlanan yazıya buradan ulaşabilirsiniz: https://adalidergisi.com/tum-sayilar/2024/mayis-sayi-227/heybeliadada-bir-hafiza-calismasi-karakutuheybeliada/

 


Yayınlanma Tarihi: 09 Haziran 2024  /  Son Güncellenme: 11 Haziran 2024


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.