Paylaş
Tüm Sayılar      2024      Sayı 230 – Ağustos 2024      Burgazada Sokak İsimlerinin Türkçeleştirilmesi

Burgazada Sokak İsimlerinin Türkçeleştirilmesi


Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Türkleş(tir)me yoğun şekilde uygulanan bir siyasa hâline geldi. Müslüman olmayanlar Cumhuriyet Halk Fırkası’na üye kabul edilmedi ve devlet memuriyetine atanamadılar. Daha neler neler var. Hepsini sayıp dökmeye gerek yok; bu makalede Burgazada’yla ilgili olanı ele almak istiyorum.

Türkleştirme siyasalarından biri yerleşim yeri isimlerinin Türkçeleştirilmesiydi. Türkiye’de bundan nasibini almamış yer kalmadı. Bunlardan biri de Burgazada oldu.

Anlatayım.

Cumhuriyet’in ilanını müteakip 15 Aralık 1923 tarihinde İstanbul İl Genel Meclisi toplandı. Reis meclisin açılışını şu sözlerle yaptı: “İnşaallah Cenab-ı Hak bu sene de geçen sene gibi sıhhat ve afiyetle ifa-yı vazifede cümlemizi muvafık buyursun. Heyet-i celilenize 1340 büdcesini takdim ediyorum…”

Oturumlar teker teker açıldı ve kapandı.

Sonra sıra 7 Ocak 1924 tarihinde yapılacak sekizinci içtimaya geldi. Bu oturumda Burgazada’daki yer isimlerinin değiştirilmesi meselesi müzakereye açıldı. İstanbul İl Genel Meclisi’nde Mülkiye Encümeni’nin “lisanımıza yabancı” oldukları ve milli mücahedeye (challenge) katılan komutanların isimlerinin önemsiz ve ufak tefek yerlere verilmesinin onların şan ve şerefleriyle mütenasip (uygun) görülmediği gerekçesiyle Burgazada’da değiştirdiği isimler okundu.[1]

Cetvel şöyleydi:

Genel Meclis üyelerinin bir kısmı değiştirilen bazı isimleri fazla Arapça buldu. Bir kısmıysa zorluk çıkmaması için Türkçe olanların değiştirilmemesini ama yabancı olanların mutlaka değişmesini istedi.

Üyelerden Ali Seydi Bey’se Burgaz ismiyle ilgili söz alarak şöyle dedi: “Burgaz ismi Türkçe olmasa gerek. Zan edersem Bulgarca’dır. Burgos’dan müştakdır (türemiştir) ki Hisar manasına gelir.” Aslında Ali Seydi Bey ve Burgazadalılar dahil çok kimse bilmiyor ki burgaz kelimesi Sanskritçe’den türemiştir. Türkçesi burçtur ve Farsça’dan geçmiştir. Yunanca Pyrgos (kule), proto-Germen Burg da Sanskritçe’den geçen kelimelerin türevleridirler.

Ali Seydi Bey Burgaz ismiyle ilgili mülahazalarını serdederken Meclis’te “Burgaz’a Boğaz denmeli!” diye bir ses duyulur. Aynı zamanda İstanbul Valisi olan Reis Haydar Beyefendi hemen şunu ekler ve akabinde sorar: “Suret-i zahirede öyle mamafih. Boğaz diye kabul buyrulur mu efendim?” Bu soruya cevap olarak “Evet!” sesleri duyulur. Araya bir iki kelam girer. Sonra yine konu buraya döner. Burgazada’ya bir isim bulunması konusunu reis tekrar açar. Üyelerden Ziyaeddin Bey şöyle der: “Boğazadası denilse; her iki tarafında boğaz vardır.” Bunun üzerine “Muvafık!” sesleri duyulur. Böylelikle Burgazada’nın adı Boğazadası olur. Hiç bilmiyordum ama ben sevdim, ne yalan söyleyeyim! Burgazada değil Boğazada!

Bir Burgazadalı olarak ben de bazı yer isimlerini sevmiyorum. Örneğin Gönüllü Caddesi ve Marta Koyu isimlerinin değişmesini ve Gönüllü Caddesi yerine Aya Nikola Caddesi Marta Koyu yerine de Martı Koyu densin istiyorum. Resmi olarak şimdilik sevmediğim şekilde kalsa da ben kullanmıyorum. Koyu soranlara Marta değil hep Martı Koyu diyorum ve Martı olarak öğretiyorum. Gönüllü Caddesi yerine de Aya Nikola Caddesi diyorum. Bu sanırım menfi milliyetçi olmadığımın yeterli delilidir ama Marta yerine Martı demem de halka rağmen hareket ettiğimin göstergesi sayılabilir (kahkaha sesi!).


[1] İstanbul Vilayeti Meclis-i Umumi Müzakerat Zabıtnamesi, İstanbul 1340, s. 4, 309-310, 320-322.


Yayınlanma Tarihi: 09 Ağustos 2024  /  Son Güncellenme: 10 Ağustos 2024


Bu yazı hakkında yazarımıza ve editörlerimize iletmek istedikleriniz mi var?
Aşağıdaki formu kullanarak kendisine ulaşabilirsiniz.
(Bu formdaki bilgiler, yazarımız ve editörlerimizin mail adreslerine iletilecektir.)


Çerezleri Yönetin!

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet verebilmek, güvenlik ve sizi tanımak adına çerezler kullanmaktayız, detayları öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Gizlilik Politikanızı ve KVKK Aydınlatma metnini okumak için buraya tıklayınız.

Eğer sitede gezinmeye devam edersiniz politikamızı onaylamış sayılacaksınız.